‘Zwarte Rus’ in Keuken Kampioen Divisie: ‘Je weet hoe dat gaat’

WAALWIJK - Mario Bilate groeide op in Rotterdam en afgezien van een avontuur in Schotland speelde hij enkel in Nederland. De wortels van de spits van RKC Waalwijk liggen echter bijna tweeënhalfduizend kilometer ten oosten van het Mandemakers Stadion, want in Moskou werd hij 27 jaar geleden geboren. Een gesprek met Voetbalzone over zijn Russische roots, over zijn muzikale vader en over het seizoen van RKC.

Door Gijs Freriks

Amare Bilate kwam in 1965 ter wereld in een militaire kazerne in Ethiopië. Hij volgde een opleiding tot officier aan de militaire academie en nam de zorg voor zijn broertje en zusje op zich, aangezien zijn ouders vanwege ziekte reeds om het leven waren gekomen. Van een officiersbestaan had Amare echter nooit gedroomd, want wat hij écht wilde, was dirigent worden. In zijn vrije uurtjes liet hij zijn vingers regelmatig over de toetsen van een piano dansen en uiteindelijk kreeg hij de kans om een muziekopleiding te volgen in hoofdstad Addis Abeba. Daaropvolgend ging Amare studeren aan de Russische Gnessin Staasacademie voor Muziek, een elitemuziekschool die is gevestigd in een tsaristisch paleisje in Moskou.

Amare werd ondergedompeld in de (Russische) klassieke muziek en volgde hiernaast regulier onderwijs. In het Conservatorium van Moskou, dat is vernoemd naar de wereldberoemde componist Piotr Iljitsj Tsjajkovski, werd Amare definitief klaargestoomd voor de concertzalen. Hij studeerde cum laude af en hield niet alleen een bul over aan zijn tijd in Moskou, maar ook zijn vrouw. Marina, die zelf in een koor zong, ontmoette Amare in de metro en ze werden in de zomer van 1991 de trotse ouders van Mario Bilate. Anderhalf jaar later verhuisden ze met z’n drieën naar Nederland.

Waarom werd er gekozen voor Nederland?
“Mijn vader wilde weg uit Rusland, maar kon niet terug naar Ethiopië. Er had een machtswisseling plaatsgevonden (de marxistische revolutionair Meles Zenawi verving Mengistu Haile Mariam als president, GF.) en hij had het gevoel dat zijn gezin gevaar kon lopen als hij terug zou gaan. Hij vroeg daarom asiel aan in Nederland. Hij ging een half jaar eerder naar Nederland om alle zaakjes in orde te maken en daarna kwamen ik en mijn moeder.”

Waarom wilde je vader per se weg uit Rusland?
“Mijn vader heeft een heel leuke periode gehad in Rusland en heeft er veel vrienden gemaakt. Hij is er als mens gevormd. Het enige negatieve aspect was dat hij te maken kreeg met racisme en dat is hem altijd bijgebleven. Hij zei dat hij mij daar als donkere jongen niet zag opgroeien. ‘Ik wil niet dat jij meemaakt wat ik over me heen heb gekregen’, vertelde hij. Het is niet zo dat mijn vader niet over straat kon, maar het kon voorkomen dat hij en mijn moeder opeens werden aangesproken. ‘Wat doe jij met deze blanke vrouw?’ ‘Mevrouw, kon je geen blanke vent vinden?’ Dat soort dingen. Als je dat regelmatig meemaakt… Hij vertelde dat de perestrojka voor veel veranderingen heeft gezorgd en dat het racisme alleen maar erger werd.”

Hoewel Amare Bilate de Nederlandse cultuur niet kende en de taal niet sprak, wist hij zijn draai ‘vrij snel’ te vinden: “Hij had de taal binnen een jaar onder de knie en paste zich goed aan. Of mijn vader ook in Nederland te maken heeft gekregen met racisme? Weleens. Ik ook. Maar het is geen terugkerend iets waardoor het je belemmert in het dagelijks leven. Begrijp me niet verkeerd: racisme is overal en ik denk dat iedereen zich weleens per ongeluk racistisch heeft uitgelaten of is bejegend, maar in sommige landen komt het meer voor dan in andere landen. Toen mijn vader in Rusland woonde, was het ook een andere tijd.”

Bilate’s vader stond in 1995 voor zijn eerste koor, het Maranatha Mannenkoor Suriname. Hierna dirigeerde hij diverse koren. In 2000 trad hij met Dodenherdenking zelfs op in aanwezigheid van koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Máxima. Later verzorgde hij optredens met artiesten als Stevie Wonder, Mariah Carey en Céline Dion en werd hij tijdens het Harmonie Korenfestival uitgeroepen tot de beste dirigent van het muziekfeest. Mario is ‘trots’ op de 53-jarige Amare: “Mijn vader is van ver gekomen. Hij is een keer teruggegaan naar het dorpje in Ethiopië waar hij is geboren en in armoede is opgegroeid. Hij maakte foto’s en liet mij die thuis zien om mij bewust te maken dat je in Nederland niets voor lief moet nemen. Ik ben heel bewust en strak opgevoed, want hij vond dat wij het maximale eruit moesten halen, ook op school.”

“Aan het halen van diploma’s werd dan ook veel aandacht besteed. Hij kwam met niets naar Nederland en heeft het ver geschopt. Ik sta er best vaak bij stil hoe snel dat allemaal is gegaan.” Waar Amare zijn droom najoeg om voor een orkest te staan, daar slaagde Mario in zijn missie om profvoetballer te worden. Hij brak door bij Sparta Rotterdam en via Dundee United, FC Den Bosch en FC Emmen kwam hij afgelopen zomer bij RKC Waalwijk terecht. Bilate tekende een contract voor één seizoen met een optie op een extra jaar.

Waarom koos je voor RKC Waalwijk?
“Ik wilde dichter bij huis zijn. Ik woonde vorig seizoen doordeweeks in Emmen en zat in het weekeinde tweeënhalf uur in de auto om weer bij mijn gezin te zijn. Ik was ook nog geblesseerd en dan gaat de afstand tot mijn vertrouwde omgeving een steeds grotere rol spelen. Ik ging bij FC Emmen voetballen omdat ik die stap zag als een investering in mezelf, maar had toch het gevoel dat ik mijn gezin een beetje tekortdeed. Ik ben gaan nadenken over wat eigenlijk écht belangrijk is en dat was natuurlijk mijn gezin. Ik kon een goed contract tekenen in Schotland (bij St Mirren, GF.), maar zag mijn gezin daar niet gelukkig worden.”

Wat was de voornaamste reden dat je van die transfer afzag?
“St Mirren was net gepromoveerd en ik vond dat de selectie niet goed genoeg was. Ik weet een beetje wat de normen en standaarden in Schotland zijn en die zijn door de terugkeer van onder meer Hibernian FC alleen maar hoger geworden. St Mirren is een club uit de buurt van Glasgow en dat is prima, maar de club kon alleen maar helpen in de verhuiskosten. Ze konden verder niets doen aan huisvesting en het is niet prettig om je daar als een buitenlandse speler mee bezig te moeten houden. Bovendien moest mijn vriendin dan ontslag nemen bij haar werk en met mij meegaan. En wat voor leven zou zij hier dan gaan leiden? Als het nou een heel lucratief contract is, dan kan het misschien nog, maar dat was niet het geval.”

“Ik besloot om te wachten op een aanbieding die ik de moeite waard vond en het was het wachten waard, want toen kwam RKC Waalwijk. Het is nog wel mijn ambitie om weer een keer in het buitenland te spelen. Je wil er toch het maximale uithalen. Dan moeten de club en het plan wel goed genoeg zijn om ernaast een stabiel gezinsleven te kunnen leiden.”

Met RKC hoopt Bilate zich te plaatsen voor de play-offs om promotie naar de Eredivisie, maar na veertien speelronden staat het team van Fred Grim vijftiende in de Keuken Kampioen Divisie, de competitie waarvan Voetbalzone de officiële mediapartner is. De prestaties zijn ‘wisselvallig’, erkent Bilate: “Tegen FC Volendam zakten we door de ondergrens. We spelen vervolgens een paar goede wedstrijden waarin we verzuimen te scoren en waarin we makkelijk tegengoals krijgen. Dat moet eruit. Tegen Roda JC Kerkrade zijn we heer en meester, maar scoren we niet en blundert onze keeper. Van FC Utrecht win je, maar speel je slecht. Je knikkert PSV uit de beker en tegen FC Twente is het weer ver onder de maat. En ga zo maar door. Het wordt tijd dat we onszelf eens gaan belonen.”

Bilate begon het seizoen goed met drie doelpunten en één assist in zes wedstrijden, maar raakte in het bekerduel met NAC Breda (2-0 winst) geblesseerd. Bilate staat al bijna twee maanden buitenspel. “Ik maakte met mijn knie een onnatuurlijke beweging. Ik dacht niet dat het ernstig was, maar heb toch een MRI-scan laten maken. Ze gingen uit van een kneuzing en dus probeerden we het tijd te geven om te helen. Maar ik bleef last houden en ook een corticosteroïd-injectie hielp niet. De ene dag heb ik nergens last van en de andere dag voel ik weer iets in mijn knie.” Bilate ondergaat diverse onderzoeken en volgt therapie voor zijn herstel. Hij verwacht voor de winterstop niet meer in actie te komen en richt zich volledig op de tweede seizoenshelft.

Bilate baalt dat hij RKC niet kan helpen en het zijn dit soort momenten waarop hij betrapt zou kunnen worden op het gebruik van Russische krachttermen. Als hij geëmotioneerd is, valt hij namelijk terug op de taal die hij als jochie leerde kennen. “Ik weet niet wat het is. Als ik bijvoorbeeld een kans mis of een verkeerde pass geef, dan scheld ik mezelf in het Russisch verrot.” Bij Sparta kreeg Bilate van zijn medespelers de bijnaam ‘De Zwarte Rus’: “Je weet hoe dat gaat in de kleedkamer. Je bent aan het klieren en probeert elkaar op de kast te jagen. Als ik dan keer vervelend deed, zeiden ze voor de grap: ‘hou je mond, zwarte Rus’. Of: ‘je bent de enige zwarte Rus op aarde’. Dat ik half Russisch ben, weten veel ploeggenoten van RKC waarschijnlijk niet eens. Het is verder ook niet bijzonder.”

In hoeverre voel je je Russisch?
“Ik voel me zeker een Rus. Ik ben er geboren, heb mijn jonge jaren er doorgebracht en kwam er iedere zomer terug. Een groot deel van mijn jeugd heeft zich in dat land afgespeeld. Ik spreek de taal en ben ook Russisch opgevoed. Ik ben nu al tien jaar niet meer in Rusland geweest, maar zou er graag voetballen. Ik heb nooit afstand gedaan van de Russische nationaliteit en kan daardoor waarschijnlijk vrij makkelijk aan een Russisch paspoort komen. Dat is voor clubs handig, omdat ze maar een x-aantal buitenlanders mogen opstellen en ik dan niet als buitenlander geregistreerd sta.”

Je gaf in april 2015 een interview aan Sovsport waarin je zei: “Voor een aanvaller is het tegenwoordig bijna onmogelijk om de nationale ploeg van Nederland te bereiken. Er is bizar veel concurrentie. Als ik word uitgenodigd voor de Russische ploeg, dan kom ik graag. Jullie kunnen op mij rekenen.” Denk je daar nog steeds zo over?
“Dat is uit zijn context gehaald. Het klonk alsof ik verwachtte dat ik zou worden opgeroepen, maar dat was niet realistisch. Ik verwachtte niet voor het Nederlands elftal uit te komen en ook het Russische elftal gaat niet gebeuren. Ik verwacht het totaal niet. Mocht het wel gebeuren, dan zou ik natuurlijk vereerd zijn, maar het is niet realistisch. Als ik bij een Celtic zou spelen, dan zou het misschien nog kunnen, maar nu niet. Ik ben er ook totaal niet mee bezig. Er is de afgelopen jaren ook geen contact met de bond geweest.”

RKC speelt vrijdag tegen NEC, maar doet dat dus zonder Bilate. Als de voorhoedespeler na de winterstop alsnog zijn rentree maakt, zal Pa Amare vermoedelijk aan de buis gekluisterd zijn. “Hij vindt voetbal leuk om te zien en kijkt het regelmatig. Hij volgt me op de voet.” Hun muzieksmaak loopt wel uiteen, glimlacht Mario Bilate: “Of ik ook van klassieke muziek hou? Nee, daar ben ik totaal niet mee bezig. Ik luister voornamelijk Engels- en Nederlandstalige hiphop. Toen ik jong was, ben ik wel een paar keer met mijn vader mee geweest naar een optreden. Het was mooi om dat van dichtbij mee te maken.”