WK2010: Afrikaans belang of Westerse business?

Net als veel voetballiefhebbers keek ik vrijdag 4 december live naar de loting van het komende wereldkampioenschap, gehouden in Zuid-Afrika. De hele show omtrent de loting stond in het teken van de sociaal-economische voordelen die Zuid-Afrika hieruit zou halen. Tot mijn grote ontzetting werd tegelijkertijd op onbeschaamde wijze reclame gemaakt voor een laptop -merk en een mobiele telefoon. Zelfs bij een aangelegenheid waarin de Afrikaanse normen en waarden centraal horen te staan, het lijden van de Afrikaanse mensen bij iedereen door dringt en de hoop op een betere toekomst groeit, denkt de FIFA in termen van opbrengsten. Is het WK in 2010 daadwerkelijk een project waar heel Afrika van zal profiteren? Of heeft FIFA een dubbele agenda?

Zuid-Afrika is een ontwikkelingsland waar meer dan 50% onder de armoede grens leeft. Geschat wordt dat een kwart van de bevolking minder dan € 1,00 per dag te besteden heeft. Een mega-evenement als het wereldkampioenschap wordt door veel Zuid-Afrikanen gezien als een unieke kans om uit de dagelijkse sleur van armoede en ellende te komen. Het volk bereidt zich voor op de periode dat de hele wereld voor even in hun land is. Veel mannen en kinderen maken producten die gerelateerd zijn aan het WK zoals: T-shirts, hoofddeksels en andere accessoires. De vrouwen knappen hun huizen op voor eventuele bed & breakfast gelegenheden, breiden hun kookgerei uit zodat de meegereisde fans kennis kunnen maken met de Z-Afrikaanse keuken en zijn druk in de weer met het opstellen van menu-kaarten. Men hoopt hiermee een beter leven te kunnen bewerkstelligen, ook na het WK. Maar is deze hoop terecht?

Dit grote evenement voltrekt zich op een aantal specifieke locaties, waaronder het FIFA Fan park en de verschillende stadions. In ruil voor het wereldkampioenschap heeft de FIFA het exclusieve recht om licenties te verlenen voor de verkoop van eten, drinken en handelswaar op deze locaties. Dit houdt in dat de FIFA en de commerciële partners het eerste recht hebben op de verkoop van hun producten. De Zuid-Afrikaanse kooplieden (informele sector) mogen enkel niet-concurrerende merken en producten aanbieden. Als bijvoorbeeld Coca-Cola de officiele partner is van FIFA, dan mag Pepsi niet verkocht worden op de diverse WK-locaties. Zo heeft de FIFA ook beslag gelegd op een aantal WK-gerelateerde woorden. De volgende woorden mogen in geen geval worden verwerkt in een product: World Cup, het getal 2010, 2010 in woorden uitgeschreven, South Africa 2010 en de namen van alle speelsteden. Dit houdt in dat bijvoorbeeld een T-shirts met dergelijke print verboden is en dat kinderen hun WK-gerelateerde tekeningen niet mogen verkopen. Ook souvenirs en andere producten zijn verboden zodra deze WK-gerelateerd zijn.

Niet alleen ontneemt FIFA de arme Zuid-Afrikaanse bevolking de mogelijkheid om mee te profiteren van het WK, velen zullen er zelfs op achter uit gaan. Zo wordt het FIFA Fan park in Kaapstad aangelegd op een locatie waar decennia lang een markt gevestigd is. Van oudsher komt de bevolking van Kaapstad bij één op deze plek, echter tijdens het wereldkampioenschap moeten de marktkooplieden wijken voor de hebzucht van van de FIFA en haar commerciële partners. Het is duidelijk dat de onderklasse niet zal profiteren van dit WK. Een ander argument dat de FIFA gebruikt om dit evenement neer te zetten als een sociaal-economisch project, is de bewering dat de infrastructuur sterk zal verbeteren. Immers, een sterke economie is afhankelijk van een goede infrastructuur zoals het wegennet, communicatie en het openbaar vervoer.

FIFA heeft besloten dat Kaapstad een halve finale krijgt. In de FIFA-reglementen staat dat de halve finale in een stadion met een capaciteit van minstens 68.000 man gespeeld moet worden. Zuid-Afrikaanse autoriteiten hebben per brief aangedrongen bij Blatter om genoegen te nemen met een kleiner stadion, omdat het land haar geringe middelen beter kan investeren in meer productieve projecten. Twee overheidsfunctionarissen komen met het plan om het al bestaande Athlone stadion te renoveren en uit te bouwen naar een stadion met de capaciteit van 55.000 man. Dit project zal nog geen één vierde kosten van het bouwen van een nieuw stadion. Ook zal deze investering zorgen voor veel nieuwe voorzieningen en activiteiten in en rondom het stadion. De kleine ondernemingen die rondom het stadion gelegen zijn zullen floreren. Het lijkt een uitgemaakte zaak, dit plan is verantwoord, relatief goedkoop en zal in de toekomst rendement blijven opleveren. De inspanningen zijn tevergeefs, zo blijkt. Blatter houdt voet bij stuk en eist dat een nieuw stadion wordt gebouwd.

Een aantal weken nadat de overheidsfunctionarissen hun Athlone-project hebben gepresenteerd, worden zij uit hun functie ontheven. De Zuid-Afrikaanse autoriteiten zwichten voor de FIFA en het plan om een geheel nieuw stadion te bouwen wordt doorgevoerd. Het zogenoemde Green Point stadion wordt gebouwd op een locatie aan de kust van Kaapstad, ver van de zwarte gemeenschap. Hier bevindt zich het zakencentrum van de stad, en het stadion zal in de duurste blanke wijk van het land komen. De kosten van de bouw van dit stadion liggen rond de € 450.000.000, terwijl het na het WK geen functie zal hebben. De locatie is afgelegen, de bereikbaarheid is slecht en een voetbalwedstrijd in Zuid-Afrika trekt maximaal 8000 toeschouwers. Hoe kan men ooit rendement halen uit de geïnvesteerde 450 miljoen? Het antwoord is simpel: Niet. Toen FIFA werd gevraagd waarom ze per se het Green Point stadion er door wilden drukken antwoorden zij: ‘’We willen niet dat men sloppenwijken en armoede ziet, we willen dat de camera’s de bergen en de zee in één beeld kunnen vangen.’’

Deze woorden staan geheel in contrast met het beeld dat Blatter naar buiten probeert te brengen. De FIFA beheert de gehele inkomstenketen van de wereldbeker, terwijl de kosten en investeringen voor de Zuid-Afrikaanse belastingbetaler is. De Wereldvoetbalbond zet de lijnen uit en de Zuid-Afrikaanse autoriteiten moeten volgen. De FIFA heeft de overheden in het Afrikaanse land gegijzeld. Hun wil is wet. De FIFA loopt geen enkel risico en is verzekert van hoge inkomsten terwijl de kosten zijn voor het arme Afrikaanse land. Geen WK is zo lucratief voor de FIFA als deze!