Waar of niet waar - Teert ‘tactisch zwakke’ Zidane op geluk bij Real Madrid?

De voetballerij ligt voorlopig stil door de uitbraak van het coronavirus, maar uit het oog is niet uit het hart. Als echte liefhebbers grijpen we massaal naar oud beeldmateriaal, piekeren we ons suf of en hoe de competities hervat kunnen worden en natuurlijk zijn er ook nog de eeuwige discussies om op terug te vallen. Voetbalzone neemt deze week zeven veelgehoorde beweringen onder de loep en aflevering 4 gaat over een van de beste voetballers ooit, die tegenwoordig trainer is bij Real Madrid: Zinédine Zidane. De Fransman leidde de club tussen 2016 en 2018 driemaal op rij naar de eindwinst in de Champions League, maar er wordt toch getwijfeld aan zijn tactische capaciteiten.

Aan de vooravond van de CL-finale van 2018 bevond Liverpool-trainer Jürgen Klopp zich in een tamelijk bizarre positie. Zijn ploeg had al elf jaar niet in de eindstrijd van het miljardenbal gestaan en zelf had hij de belangrijkste clubwedstrijd van Europa verloren toen hij in 2013 ten onder ging als keuzeheer van Borussia Dortmund. In alle opzichten was hij dus de underdog tegen het Real Madrid van Zidane, die de eerste trainer kon worden die een club naar drie eindzeges op rij leidde. Toch voelde Klopp de noodzaak om zijn vakgenoot te verdedigen. “Mensen denken van Zidane dat hij geen tactische kennis heeft en hetzelfde zeggen ze over mij. Hoe bizar zou het zijn als beide trainers geen idee hebben wat er nou eigenlijk gebeurt tijdens de finale? Wat zegt dat dan over de voetballerij?”

Toch vormt precies deze wedstrijd de basis waarom veel mensen geloven dat Zidane tactisch zwak is en vooral op geluk en een geweldige selectie teert. Real Madrid begon bijzonder afwachtend en verdedigde dichtbij de eigen doelmond om Liverpool’s aanvallers Mohamed Salah, Roberto Firmino en Sadio Mané op de vangen. Dat werkte echter van geen meter, want de Engelsen dicteerden het eerste half uur tot sterspeler Salah zich geblesseerd moest laten vervangen na een charge van Sergio Ramos. Daarna ging het van kwaad tot erger bij the Reds, die doelman Loris Karius zagen blunderen door de bal tegen de uitgestoken voet van Karim Benzema aan te gooien en hem zo de openingstreffer cadeau te geven.

Klopp’s mannen kwamen terug via Sadio Mané, maar Gareth Bale bracht Real andermaal op voorsprong met een weergaloze omhaal – enkele secondes nadat Zidane hem liet invallen – en de wedstrijd ging definitief op slot toen de invaller van grote afstand op doel schoot en nogmaals scoorde dankzij weer een blunder van Karius. Daarmee was de derde eindzege op rij van Real Madrid en van Zidane een feit, maar critici zagen een perfecte afspiegeling van Zidane’s carrière als coach. Zijn team speelde zeker niet geweldig, maar won dankzij een combinatie van geluk en individuele klasse, zoals het eerder in zijn loopbaan als oefenmeester ook allerminst tegen heeft gezeten.

Tijdens Zidane’s eerste CL-zege in 2015/16 was de loting bijzonder gunstig voor de Koninklijke, die in het hele toernooi niet één oud-winnaar tegen kwam. In de eindstrijd had stadgenoot Atlético Madrid het betere van het spel. Diego Simeone’s ploeg stond toen al bekend om haar defensieve voetbal, maar had toch meer balbezit en grotere kansen. Toch ging Real na strafschoppen met de winst aan de haal. De ploeg overtuigde wel in de finale van het volgende jaar tegen Juventus. De Italianen werden daadkrachtig met 4-1 opzij gezet, maar er is wat voor te zeggen dat Real de finale nooit had mogen halen.

In de kwartfinale had het al mis kunnen gaan tegen Bayern München. De Duitse grootmacht kwam twee keer met tien man te staan, miste in de heenwedstrijd in de Allianz Arena een strafschop bij een 1-0 voorsprong en hadden in de return nogmaals een penalty kunnen krijgen toen Marcelo hands maakte, maar Real Madrid zwijnde. Toch sleepte der Rekordmeister er nog een verlenging uit, hetgeen uiteindelijk een brug te ver bleek voor het moegestreden tiental. Hetzelfde Bayern was een jaar later opnieuw de betere, maar diverse keepersblunders van Sven Ulreich gooiden roet in het eten. De enige troost voor de Duitse reservedoelman was dat Karius drie weken later nog opzichtiger in de fout ging tegen het Real Madrid van Zidane.

Toch is deze lijst meevallers zeker niet de volledige verklaring voor het succes van de Fransman, die in januari 2016 een bijzonder sterke selectie kreeg voor zijn eerste klus als hoofdtrainer. Wel moet worden opgemerkt dat het team volledig uit vorm was geraakt onder voorganger Rafael Benitez. De Koninklijke had drie van de acht voorgaande competitieduels verloren, waaronder met 4-0 tegen Barcelona. Nadat Zidane het roer overnam, eindigde nog maar één wedstrijd in LaLiga in een nederlaag. Real won uiteindelijk twaalf duels op rij en kwam slechts één punt tekort om Barcelona nog te achterhalen in de vaderlandse competitie. Wel was er internationaal succes met de gewonnen CL-finale tegen Atlético Madrid.

De grote kracht van Zidane bleek dat hij in staat was om stabiliteit en rust te brengen in een ontevreden kleedkamer. De oud-winnaar van de Ballon d’Or had als speler al een groot verleden bij de club en was al assistent-trainer geweest onder Carlo Ancelotti, dus kende hij de club al door en door. “Real en Zidane waren gemaakt voor elkaar”, verkondigde Ancelotti daarom aan Corriere dello Sport. Zidane benutte zijn rijke ervaring als speler en haalde het beste uit zijn manschappen die voorheen bepaald niet bekend stonden als ideale schoonzonen. “Niet iedereen is in staat om een kleedkamer te managen”, meldde ook aanvoerder Sergio Ramos aan RMC. “Of in ieder geval niet op zo’n natuurlijke wijze als hij. Of een speler nu vaak aan bod komt of niet; iedereen is gemotiveerd door hem. Dat is een van zijn grootste pluspunten.”

Zidane’s belangrijkste verdienste is vermoedelijk de persoonlijke aanpak met Cristiano Ronaldo. Real scoort lang niet meer zo makkelijk sinds de Portugees in de zomer van 2018 vertrok naar Juventus en dat zorgt voor beweringen dat Real en Zidane niets klaarspelen zonder Ronaldo. Het is echter net zo makkelijk om vast te stellen dat Ronaldo in de Champions League geen grote rol meer speelt zonder Zidane. De aanvaller heeft zelfs toegegeven dat de Franse keuzeheer hem heeft doen inzien dat het goed is soms een wedstrijd rust te pakken, hetgeen beslist geen eenvoudige taak is geweest bij iemand ie zo gefixeerd is op het maken van goals en breken van records.

“Ik denk dat Zidane perfect weet hoe hij een team slim moet managen”, aldus de Juventus-aanvaler. “Het is niet eenvoudig omdat iedereen vaak wil spelen, maar hij weet hoe hij iedereen betrokken moet houden.” Ronaldo stond altijd al bekend als iemand met veel zelfvertrouwen, maar voelde toch dat hij bevestiging nodig had en kreeg dat ook van Zidane. “Je moet waardering voelen en hij laat iedereen zich speciaal voelen. Hij heeft me daarmee enorm geholpen. Ik respecteerde hem als speler al enorm en dat is alleen maar meer geworden toen we samen werkten; gewoon door hoe hij me behandelt als persoon, hoe hij praat en hoe hij het team leidt.”

Er worden vooral vraagtekens bij Zidane’s tactische keuzes geplaatst omdat Real in zijn eerste periode als coach bijzonder lastig te analyseren was. De ploeg richtte zich vooral op het verzorgen van een georganiseerde chaos. Voor Zidane is voetbal simpel. Het gaat om het minimaliseren van risico’s. Daarom is zijn aanpak allerminst revolutionair. Laat Marcelo en Dani Carvajal de vleugels bestrijken, zet Casemiro als extra slot op de deur voor de defensie, laat de bal rondgaan via de creatievelingen Toni Kroos en Luka Modric, zorg dat het leer zo snel mogelijk bij Ronaldo terecht komt zodat hij de tijd heeft om af te werken. Dan komt het wel goed.

Zidane is zoals oud-speler en sportief directeur Jorge Valdano het bij Time stelt een ‘versimpelaar’. “Hij gelooft in talenten, weet wat de krachten en zwaktes van zijn spelers zijn en denkt logisch na over het spel. Hij weet alles over voetbal en houdt het spelletje in essentie simpel.” Dat wil echter niet zeggen dat hij geen tactische aanpassingen heeft gedaan. Gareth Bale’s aanhoudende blessures hebben er misschien een rol in gespeeld, maar het was toch echt Zidane die zag dat Isco zijn plekje moest krijgen zodat er geschoven kon worden van 4-3-3 naar 4-4-2, wat de sleutel bleek voor de dubbel in seizoen 2016/17.

Het was al sinds 1958 niet meer voorgekomen dat Real zowel de landstitel als de Champions League won. Extra knap was het dat Zidane zoveel spelers gebruikte. Hij viel niet steeds terug op dezelfde elf, maar liet ook mannen als Lucas Vazquez, Marco Asensio en Nacho vaak spelen in LaLiga. Zidane schonk de hele selectie zijn volle vertrouwen en werd daar buitengewoon gul voor beloond. Het is duidelijk dat hij dat kunstje heeft afgekeken van Ancelotti, die van mening is dat de relatie met spelers het allerbelangrijkste wapen van een coach is. “Je kunt praten wat je wilt over tactiek of techniek, maar als de spelers niet achter je staan, lukt het je nooit om collectief succes te boeken met jouw ideeën.”

Tegenwoordig zijn er veel trainers succesvol die hun spelers maximaal oppeppen, maar zelfs Julian Nagelsmann heeft als nieuwe kroonprins van het trainersgilde aangegeven dat coaching maar voor dertig procent om tactiek draait en voor zeventig procent om sociale vaardigheden. Zidane is wellicht het beste voorbeeld om die stelling kracht bij te zetten. “Ik ben achttien jaar speler geweest en heb met veel coaches en goede spelers en grote ego’s gespeeld”, verhaalde hij voor de CL-finale tegen Liverpool. “Zodoende ken ik de ins en outs van een kleedkamer en ik weet precies wat er door het hoofd van een speler gaat.”

“Dat is erg belangrijk voor me, maar het draait om meer dan dat. Er zit veel werk en een groter idee achter. Ik ben niet de beste coach en ik ben niet de grootste tacticus, maar ik heb iets anders te bieden: passie en hoop. Dat is veel meer waard.” Er zullen altijd critici blijven die zich niet kunnen vinden in die uitleg, maar de waarheid is dat Zidane zich niet meer hoeft te verdedigen tegen de bewering dat hij enkel op geluk zou teren. Ook Ronaldo, Ramos en Klopp hoeven dat niet voor hem te doen. Zijn reeks van gewonnen Champions League-titels zegt genoeg. Zo simpel is het. Precies zoals Zidane het graag ziet.