‘Uitvinder van de omhaal’ noemde cultclub naar inheemse oorlogsheld

In de schaduw van voetbaltempels, miljardenballen en megalomane overnames leven er clubs in de marge. Waar de liefhebber nog het hof gemaakt wordt met historie, karakter en oprechte romantiek. Voor de rubriek Cultclubs leest Voetbalzone voor uit de sprookjesboeken van de voetbalbibliotheek. In deze editie: Colo-Colo, de succesvolste club van Chili die werd opgericht door de ‘uitvinder van de omhaal’.

Door Kevin van Buuren

Op vrijdag 30 september 2022 is het Estadio Monumental tot de nok gevuld met supporters. Alsof zij op het eerste fluitsignaal wachten van de belangrijkste finale van het jaar, scanderen fans de naam van Club Social y Deportivo Colo-Colo. Echter wordt er die dag geen finale gespeeld, er wordt getraind. Colo-Colo bereid zich voor op de zondagse derby met Universidad Catolica. De twee ploegen ontmoeten elkaar in el Clásico Moderno del fútbol Chileno. Die gaat niet om populariteit, zoals Colo-Colo tegenover Club Universidad de Chile, maar om hegemonie. Deze clubs streden de laatste jaren het vaakst om de prijzen. Maar met zestien landstitels heeft Universidad een inhaalrace voor de boeg; Colo-Colo behoort met 33 stuks tot de twintig ploegen met de meeste kampioenschappen ter wereld.

Voor belangrijke wedstrijden is het traditie dat de fans hun club aanmoedigen: El Arengazo. Niet wetend dat deze editie eindigt in tragiek. Wanneer de supporters bedankt worden voor hun inzet, zakken de letters van sponsor DIRECTV GO boven op de tribune weg. Ook het sponsorbord daarnaast begeeft het en buigt voorover, alsof het samen met de fans een formeel gebaar naar de artiesten op het veld maakt. Enthousiasme slaat om in paniek. Mensen hangen aan de sponsor-stellingen en laten zich zo gecontroleerd mogelijk op de tribune vallen. “We betreuren de gebeurtenis van vandaag”, betuigt de club later. “Mensen respecteerden de gedragscode niet en klommen boven op de structuur voor sponsoring, waardoor het instortte.”

Een monumentaal stadion
Het is niet de eerste keer dat het Estadio Monumental David Arellano onder enthousiasme bezwijkt. Op 22 augustus 1993 stort het dak van het stadion in tijdens een vriendschappelijke wedstrijd tussen Colo-Colo en Real Madrid. 65.000 aanwezigen zijn getuigen van het drama waarbij zeventig mensen gewond raken, waarvan er een overlijdt. Ook toen werden er zitplekken gecreëerd waar dat niet mocht. Tegenwoordig biedt de tribune nog plaats aan 43.667 fans van de club, of het nationale elftal. De thuishaven in de provincie Santiago wordt ook veelvoudig gebruikt door de Chileense ploeg om interlands te spelen.

De plannen die in 1956 voor het stadion werden gemaakt waren nog veel exorbitanter. Voorzitter Antonio Labán wilde een nieuwe accommodatie opbouwen voor liefst 120.000 toeschouwers. Met het oog op het WK, dat in 1962 in Chili zou worden gehouden, moest dit de blikvanger worden die het voetballand op de kaart zou zetten. Uiteindelijk zou het stadion nooit helemaal afgemaakt worden. In 1989 werd het heropend met een capaciteit van ruim 60.000 mensen, wat na het drama tegen Madrid werd aangepast. Het wonderlijkste verhaal zit echter in de complete naam van het stadion, genoemd naar oprichter David Alfonso Arellano Moraga: de oprichter van Colo-Colo.

Het opperhoofd van de club
Chili is een relatief anoniem voetballand in de jaren twintig. Wanneer in Uruguay de achtste editie van het Zuid-Amerikaanse Kampioenschap wordt gehouden. In deze voorloper van de Copa América spelen vier teams: het gastland, Paraguay, Argentinië en Chili. Brazilië besluit zich vooraf terug te trekken. Op dat moment beschikken Uruguay en Argentinië misschien wel over de beste teams ter wereld. Chili dient als kanonnenvoer: 5-0 verlies tegen Uruguay, Argentinië wint met 2-0 en ook Paraguay is met 3-1 te sterk. Ondanks dat het land overschaduwd wordt, schijnt er een lichtpuntje. De maker van het enige doelpunt: David Arellano, 22 jaar.

Aanvaller Arellano keert vervolgens terug naar zijn thuisland. Niet terneergeslagen, maar geïnspireerd. Hij zag professionals aan het werk, en eist dat Chili eenzelfde aanpak hanteert binnen zijn amateuristische voetbalcultuur. “Waarom?” wordt hem gevraagd. Chili is geen voetballand, het heeft niet eens een professionele club. Uitdaging geaccepteerd, denkt Arellano. Met tien teamgenoten richt hij de eerste Chileense club op die het professioneel zal aanpakken: Colo-Colo. Genoemd naar de leider van het inheemse volk Mapuche, die in de zestiende eeuw in Chili vocht tegen de Spanjaarden tijdens de Arauco-oorlog. Zijn naam betekende bergkat. Afgeleid van de pampakat, ook wel colocolo genaamd.

Alhoewel chief Colocolo een standbeeld heeft in het Estadio Monumental, wordt oprichter Arellano als een goddelijkheid beschouwd. Zijn inspanningen gaven Chili een plek in het globale voetbal. Met Colo-Colo toerde hij door Ecuador, Mexico en in 1927 zelfs naar het Europese Spanje. De erkenning van Chili als voetbalnatie was dan ook de grootste nalatenschap van Arellano toen hij tragisch stierf tijdens die laatste toer. Op 26-jarige leeftijd komt de aanvaller in botsing met een speler van Real Union Deportiva. Met pijn in zijn buik verlaat hij het veld. Doktoren slagen er niet in om duidelijk letsel vast te stellen; na een nachtje ter observatie mag hij naar huis. Die nacht overlijdt David Arellano aan buikvliesontsteking. Hij wordt herinnerd als een nationale held. Colo-Colo speelt sindsien met een zwarte rouwlijn boven het logo. En vanaf 1989 draagt het stadion zijn naam. De man die Chili het voetbal schonk, ’s lands succesvolste club ooit oprichtte én – claimde de natie – uitvinder van de omhaal.

Dat laatste werd na zijn dood ietwat geromantiseerd, maar Arellano populariseerde de artistieke beweging wel. Volgens de verhalen kwam de omhaal het eerst voor in de havens van Peru en Chili, waar lokale bewoners schippers te kijk zetten met de beweging. In Chili wordt de primeur gekoppeld aan Ramón Unzaga, een genaturaliseerde Chileen met Spaanse roots. Toen Colo-Colo in 1927 door Spanje toerde, demonstreerde Arellano de omhaal meermaals tijdens wedstrijden. De Spaanse fans doopten de spectaculaire manier van schieten om tot la chilena, naar de afkomst van haar ‘uitvinder’.

Succesvolste club
In navolging van Arellano’s erfgoed werd Colo-Colo de succesvolste club van het land. Het won 33 landstitels en 13 keer de chileense beker. Het beroemdste jaar in de clubgeschiedenis is 1991, waarin Colo-Colo de Copa Libertadores won. In de halve finale werd favoriet Boca Juniors met 2-3 over twee wedstrijden geklopt. In de finale moest het Paraguayaanse Olimpia het onderspit delven, eveneens over twee wedstrijden (3-0). Daardoor is Colo-Colo nog altijd de enige Chileense club die ooit de Zuid-Amerikaanse equivalent van de Champions League won. Spelers als Alexis Sánchez, Arturo Vidal en Lucas Barrios zijn aan de club verbonden. Al vallen zij in het niet bij de heilige vlam die altijd zal branden binnen de vereniging: David Arellano.