‘Red Bull is geen gewone sponsor, geen clubeigenaar met heel veel geld’

SALZBURG - Voor het eerst sinds 2014 staat Red Bull Salzburg donderdag in de achtste finale van de Europa League. De Oostenrijkers nemen het eerst in het Signal Iduna Park op tegen Borussia Dortmund, waarna een week later de return in de nagenoeg uitverkochte Red Bull Arena op het programma staat. Dat het stadion vol zit, is de laatste tijd geen gewoonte. De afgelopen tijd trekt Red Bull Salzburg steeds minder supporters en een deel van de fans had het in 2005 al gehad met de club.

Door Chris Meijer

In het voorjaar van 2005 heerste er enthousiasme onder de supporters van het toenmalige Austria Salzburg. De in 1933 opgerichte club bevond zich in financiële moeilijkheden, maar de rijkste inwoner van Salzburg was bereid om te investeren in de club. Dietrich Mateschitz, mede-oprichter van Red Bull, had eerder laten weten dat hij niks in investeren in voetbal zag, maar besloot toch geld te steken in de lokale voetbalclub. De supporters droomden er stiekem van dat het paars-wit van Austria Salzburg, drievoudig landskampioen, de eerste Oostenrijkse deelnemer aan de Champions League en in 1994 finalist in de UEFA Cup, weer een rol van betekenis zou gaan spelen in het Europese voetbal. Dat is gebeurd, maar niet op de manier hoe een deel van de supporters het voor ogen had. In de zomer van 2005 veranderde Mateschitz de clubkleuren, het logo, de clubnaam en schrapte hij de geschiedenis van Austria Salzburg.

Verlamd
Het paars-wit maakte plaats voor het rood en wit van Red Bull. “Ik voelde me verlamd. In eerste instantie dacht ik dat ze een fout hadden gemaakt met de shirts, ik zei tegen mijn zoon: ‘ze hebben een gênante fout gemaakt met de productie’”, zei Walter Windischbauer, destijds fan van de club, in gesprek met der Tagesspiegel. De supporters probeerden de directie van Red Bull Salzburg nog op andere gedachten te brengen en als compromis liet Red Bull de kleur paars terugkomen in het tenue van de doelman, terwijl de aanvoerder een paarse band droeg. Dit was echter niet waarop de fans gehoopt hadden. Als protest bleven zij in het paars naar het stadion komen, maar op termijn besloot de clubleiding om die kleur uit het stadion te verbannen. Red Bull Salzburg schrapte het oprichtingsjaar 1933 en veranderde dat in 2005, waardoor vrijwel niets meer deed herinneren aan het ‘oude’ Austria Salzburg. De toenmalige trainer Kurt Jara kon weinig met de protesten: “Als de mensen het er niet mee eens zijn, richten ze toch hun eigen club op.”

Zo geschiedde. Nadat de gesprekken met de clubleiding van Red Bull Salzburg als definitief over werden beschouwd, spraken enkele fans af in het restaurant Hirschl & Adler in het centrum van Salzburg. Moritz Grobovschek had op dat moment al de naam SV Austria Salzburg en het clublogo voor zevenhonderd euro overgenomen. Geïnspireerd door AFC Wimbledon en FC United of Manchester werd op 7 oktober 2005 Sportverein Austria Salzburg opgericht. “Je hoeft geen romanticus te zijn om de ontwikkelingen in Salzburg te bekritiseren. Dit was geen gewone sponsor, geen clubeigenaar met heel veel geld. Dit was een merk dat zo het profvoetbal in wilde stappen. De naam maakte ons niet eens zoveel uit, maar alles veranderde: het logo, de clubkleuren en de clubgeschiedenis. We realiseerden ons dat ze niet gekomen waren om de club te sponsoren, maar om die volledig over te nemen. Daarom namen we een voorbeeld aan Wimbledon en richtten we een eigen club op”, vertelde Grobovschek in gesprek met 11Freunde.

Razendsnelle opmars
Binnen de kortste keren had Austria Salzburg achthonderd leden. Op 29 juli 2006 speelde de protestclub zijn eerste competitiewedstrijd: in de Salzburger 2. Klasse Nord A, het zevende niveau van de Oostenrijkse voetbalpiramide, werd Lieferinger SV met 6-0 verslagen. Met enkele fans in het elftal nam Austria Salzburg het dat seizoen op tegen clubs als SC Seeham, TSV Unken en USV Leopoldskron/Moos en de club werd direct kampioen in zijn eerste jaar. Met een voorsprong van achttien punten op naaste achtervolger USV Michaelbeuern en een doelsaldo van 109 doelpunten voor en slechts 8 tegen wordt de eerste titel van de protestclub veiliggesteld. Het zou niet de enige titel blijken voor Austria Salzburg, want als een komeet schiet de club in de jaren erna omhoog. Drie kampioenschappen op rij volgden en in seizoen 2010/11 speelde de club in de Regionalliga West, het derde niveau. Drie seizoenen later werd Austria Salzburg kampioen, maar de kampioen moest destijds nog een play-off afwerken om promotie naar de Erste Liga te bewerkstelligen. Het seizoen erna werden de regels aangepast en promoveerde de kampioen van de Regionalliga West direct naar het tweede niveau. Op de voorlaatste speeldag stelde Austria Salzburg met een 0-1 overwinning op FC Kitzbühel promotie naar de Erste Liga veilig.

Wereldwijd smulde men van het sprookje van Austria Salzburg. Men was nog één promotie verwijderd van de Oostenrijkse Bundesliga én een directe confrontatie met het gehate Red Bull Salzburg. De pers wist massaal zijn weg te vinden naar stadsdeel Maxglan, een wijk in het westen van Salzburg waar de club zijn thuiswedstrijden afwerkt. “We zijn de Galliërs van de 21e eeuw. Het voetbal in Oostenrijk lijkt volledig overgenomen te zijn door Red Bull, behalve Austria Salzburg. Toen ze voor het eerst naar de club kwamen, voelde ik me opgelucht. Maar ik wist niet dat ze Austria Salzburg en ons voetbal volledig opnieuw uit wilden vinden”, sprak Windischbauer, destijds voorzitter van Austria Salzburg, tegenover Die Welt. “Zoals iedere voetbalclub kunnen we niet zonder geld. We hebben sponsors en investeerders nodig, alleen dan is het mogelijk om omhoog te komen.”

Keerzijde van het succes
Het sprookje had ook een keerzijde. In de Erste Liga moest het stadion van Austria Salzburg aan een aantal eisen voldoen. In 2014 had men er al rekening mee gehouden dat de club op termijn het betaald voetbal zou halen en om die reden waren er al verbouwingen begonnen aan het stadion in Maxglan. Toenmalig voorzitter Windischbauer onderhield goede banden met burgemeester Heinz Schaden en de gemeente stak ruim een miljoen euro in de renovatie van het stadion. De verbouwingen waren echter nog niet klaar toen Austria Salzburg in de zomer van 2015 aan de vooravond van zijn terugkeer in de landelijke competitie stond. Daarom had de club besloten om zijn thuiswedstrijden af te werken in de Bet-at-home.com-Arena in Schwanenstadt, circa tachtig kilometer ten oosten van Salzburg. Er was alleen één probleem: dat stadion voldeed ook niet aan de eisen. De lichtmasten volstonden niet, er ontbrak een televisietoren, er was niet genoeg ruimte om televisietrucks een plaats te kunnen geven en het stadion voldeed niet aan de veiligheidseisen. Doordat de fans 200.000 euro doneerden, konden de benodigde aanpassingen gedaan worden en kreeg Austria Salzburg de licentie voor de Erste Liga. Schwanenstadt zat echter niet bepaald te wachten op de risicowedstrijden van de club, waardoor het stadion al vrij snel wegviel als alternatief. Zodoende moest Austria Salzburg terugkeren naar de oorspronkelijke thuishaven, die niet aan de licentie-eisen voldeed.

“We moeten een oplossing vinden voor het stadion, maar dat wordt besproken met politici en economen. Alles gaat stap voor stap, we moeten financieel sterk genoeg zijn om ons te verdedigen in de Erste Liga. Over zes of zeven jaar moeten we nadenken over de Bundesliga”, sprak Windischbauer in een interview met Die Welt. Er moesten in de zomer van 2015 acht nieuwe spelers komen, terwijl er ook een sportief directeur aangesteld werd. Austria Salzburg werkte destijds met een budget van tussen de anderhalf en twee miljoen euro. Tegenover Goal vertelde Windischbauer: “Ik ben er honderd procent zeker van dat spelers vanwege het verhaal van de club hier naartoe komen. Je zal hier geen vet salaris krijgen, maar je speelt wel altijd in een uitverkocht stadion. Daarnaast speel je je in de schijnwerpers voor de andere, financieel sterkere clubs.”

In augustus 2015 moest Windischbauer echter terugtreden als voorzitter wegens gezondheidsredenen. Onder zijn bewind was Austria Salzburg weliswaar een professionele voetbalclub geworden, maar de club bleek allerminst financieel gezond. De twee stadions en de verbouwingen daarvan bleken een financiële strop. Men ging er vanuit dat het tekort maximaal 100.000 euro zou bedragen, maar gedurende het seizoen werd bekend dat de gaten in de begroting op zouden lopen tot een bedrag tussen de 1,2 en 1,4 miljoen euro. Het bestuur van de club, dat niet meer uit fans, maar uit ‘professionals’ bestond, zou volgens de supporters onverantwoordelijk hebben gehandeld en bepaalde documenten achter hebben gehouden. Een deel van de kritiek is ook gericht aan het adres van Windischbauer. Grobovschek tegenover Die Zeit: “De club was gewoon een maatje te groot voor hem.” In december 2015, na negentien wedstrijden in de Erste Liga, stond Austria Salzburg al op het randje van het faillissement. De schuld was inmiddels opgelopen tot 900.000 euro en de club was niet meer in staat om zijn lopende kosten te betalen. De salarissen konden alleen te laat en in delen betaald worden. Door de financiële wanorde en het feit dat het eigen stadion in Maxglan niet aan de licentie-eisen voldeed, kreeg Austria Salzburg ook nog zes punten in mindering, waardoor handhaving in de Erste Liga vrijwel het hele seizoen een onhaalbare taak was.

339 minuten onderhandelen
Ook op sportief vlak ging het niet van een leien dakje bij Austria Salzburg. Er werden door de supporters vraagtekens gesteld bij het sportieve beleid van de club. De selectie bestond uit 28 spelers en alleen Red Bull-filiaal FC Liefering had meer spelers in de gelederen. Er werd 300.000 euro meer uitgegeven aan de selectie dan begroot en dat kostte sportief directeur Gerhard Stöger, die ook betrokken was bij de oprichting, uiteindelijk zijn baan. Hij was niet de enige die het in de winterstop van seizoen 2015/16 voor gezien hield, want ook trainer Jörn Andersen en enkele spelers vertrokken bij Austria Salzburg. “Ja, we moeten ons zorgen maken over de club”, sprak Stöger. In februari 2016 stond de club op het randje van de afgrond. 97 schuldeisers hadden in totaal een bedrag van 1,4 miljoen euro tegoed van Austria Salzburg. Voor 1 maart moest er 100.000 euro bij elkaar zijn om de club nog overeind te houden. Uiteindelijk bleef Austria Salzburg bestaan, mede doordat de schuldeisers op het laatste moment instemden met een reorganisatieplan na 339 minuten onderhandelen. “Een groot gedeelte van de schuldeisers zijn eindelijk akkoord gegaan met het herstelplan na lange tijd onderhandelen. We willen alle mensen bedanken die ons gesteund hebben”, liet Austria Salzburg via Twitter weten. De club speelde het seizoen uit, maar degradeerde gedwongen uit de Erste Liga.

De schuld moest in vijf delen worden terugbetaald en de laatste aflossing vond plaats in februari 2018. Inmiddels heeft de club hieraan voldaan, waarmee een reuzenstap is gezet naar volledig financieel herstel. Sportief is Austria Salzburg wel nagenoeg terug bij af, want vorig seizoen degradeerde het voor de tweede keer op rij. Door de vijftiende plaats plaats in de Regionalliga West is de protestclub momenteel actief in de Salzburger Liga, waar het in de middenmoot vertoeft. De razendsnelle opmars waarvan gesmuld werd, bleek uiteindelijk een vloek voor Austria Salzburg. “We hebben qua achterban meer potentie dan Red Bull”, sprak Windischbauer in 2015 tegenover Der Spiegel.

Steeds meer supporters laten Red Bull Salzburg inmiddels links liggen. De bekerwedstrijd tegen Austria Klagenfurt (7-0) trok vorige week slechts 1535 toeschouwers en de fans zijn ontevreden dat Red Bull zich steeds meer focust op het project in Leipzig, waardoor de goede spelers over het algemeen voor een schijntje vertrekken. Men haalt het vertrek van spelers als Naby Keïta en Dayot Upamecano aan als het voorbeeld dat Red Bull Salzburg puur als filiaal geldt voor RB Leipzig. De toeschouwersaantallen nemen al jaren af en gemiddeld zitten er iets meer dan zesduizend mensen op de tribune. Het nagenoeg uitverkochte stadion, volgende week als Borussia Dortmund op bezoek komt, is dan ook een unicum. Sinds de zomer van 2015 kwamen er slechts twee keer meer dan 20.000 mensen naar de Red Bull Arena: voor de wedstrijden tegen Dinamo Zagreb en Schalke 04. Om die reden is men dan ook van plan om het stadion, dat 31.895 mensen kan herbergen, te verkleinen. In de toekomst moet Austria Salzburg het alternatief worden in de Mozartstad. Windischbauer: “Ik wil dat het mogelijk is dat ik op mijn zeventigste met mijn kleinkinderen naar Austria kan, al spelen ze in de laagste divisie. Ooit zullen we Red Bull Salzburg tegenkomen en dan zullen ze met ons moet dealen.”