Onthullende documentaire legt bom onder Afrikaans voetbal: ‘Een schande'

ACCRA - Met een brede glimlach op het gelaat stopte Kwesi Nyantakyi in totaal 65.000 dollar, omgerekend 55.000 euro, in een plastic zak, niet wetende dat het uiteindelijk zijn carrière zou verwoesten. De president van de Ghanese voetbalbond (GFA) wist niet dat de lucratieve sponsordeal die hij zojuist had binnengehaald een door journalist Anas Aremeyaw Anas opgezette undercoveractie was. De documentaire Betraying the Game heeft een bom gelegd onder het Ghanese én Afrikaanse voetbal.

Door Chris Meijer

Als gevolg van de documentaire heeft Nyantakyi uiteindelijk moeten aftreden. De voorzitter van de GFA werd door de undercoverjournalisten naar een hotel in het Midden-Oosten gelokt om over een lucratieve sponsordeal voor de Ghanese Premier League te praten met een rijke zakenman. De competitie had al een tijdje geen sponsor gehad. Er zou totaal twaalf miljoen miljoen euro betaald worden, waarvan 20 tot 25 procent naar Nyantakyi zou gaan. De bondsvoorzitter zou speciaal een onderneming opzetten, waar het geld naartoe overgemaakt zou worden. Nyantakyi ondertekende namens die onderneming én namens de GFA de sponsorovereenkomst en nam voorafgaand aan de zogenaamde gesprekken een bedrag van 55.000 euro als ‘gift’ in ontvangst. In verschillende gesprekken met potentiële investeerders liet hij tevens doorschemeren dat hij tegen betaling voor contacten met vooraanstaande regeringsfunctionarissen, waaronder president Nana Akufo-Addo, kon zorgen, terwijl dit niet het geval was.

De Ghanese regering reageerde geschokt op de documentaire en besloot de GFA tijdelijk op te heffen, om een grote schoonmaak mogelijk te maken. “Aangezien de corruptie zo wijdverspreid is, hebben we direct stappen ondernomen om de GFA op te heffen”, zei Mustapha Abdul-Hamid, minister van informatie, in gesprek met Africa News. Dit besluit werd ondersteund door een Ghanese rechtbank en de politie doet momenteel onderzoek naar de aantijgingen in de documentaire. Zo werd het kantoor van de Ghanese voetbalbond in de nasleep van de onthullingen al bestempeld als plaats delict, om bewijsmateriaal veilig te stellen. “De GFA heeft niet laten zien dat men de nationale belangen wil verdedigen. Daarom zijn er urgente maatregelen nodig om de corruptie te stoppen. Op dit moment is de voetbalbond voor mensen een persoonlijk middel om rijk te worden”, sprak procureur-generaal Gloria Akuffo tegenover verschillende Ghanese media. Onder druk van Isaac Kwame Asiamah, de minister van sport, is Nyantakyi afgetreden als voorzitter van de GFA.

“In de documentaire is te zien dat ik een aantal fouten heb begaan. Ik heb de regering genoemd in een privégesprek met scammers, die me lieten denken dat ze oprechte personen waren met interesse in investeringen in ons land. Ik wil ophelderen dat verder niemand betrokken was bij deze zaak en ik neem alleen verantwoordelijkheid voor deze gebeurtenissen”, liet Nyantakyi in een statement weten na zijn vertrek. Zijn positie was onhoudbaar geworden, temeer omdat hij ook werkzaam was als lid van de FIFA Council, vice-president van de Afrikaanse voetbalbond (CAF) en voorzitter van de West African Football Union (WAFU). De FIFA besloot hem vlak voor zijn aftreden voorlopig voor negentig dagen te schorsen, in afwachting van het onderzoek. Nyantakyi had weinig keuze dan al zijn functies per direct neer te leggen, al had hij zelf liever willen aanblijven. In gesprek met Super Sports South Africa zei hij zich van geen kwaad bewust te zijn. “In de video hebben ze maar een paar delen laten zien van de gesprekken en eruit gepikt wat voor hen voordelig was.” De betrokkenheid van de voorzitter van de GFA was voor de Ghanese regering echter niet de voornaamste reden om de voetbalbond tijdelijk op te heffen. Nyantakyi was namelijk niet de enige die in de documentaire smeergeld aannam van de undercoverjournalisten.

Wijdverspreid schandaal
Betraying the Game is het werk van het team van Anas Aremeyaw Anas. De bekende Afrikaanse undercoverjournalist, die zijn identiteit verborgen houdt, heeft al verschillende misstanden aan het licht gebracht en richtte nu zijn pijlen op het voetbal. Het team van Anas begon onderaan de ladder met het omkopen van scheidsrechters in de Ghanese Premier League. Meer dan twintig scheidsrechters namen vaker dan één keer geld aan van de undercoverjournalisten. Totaal hebben 78 Ghanese matchofficials smeergeld ontvangen, iets wat volgens de regels van de FIFA uiteraard verboden is. De journalisten slaagden er ook in om Charles Dowuona, Umar Teni en Harry Atutornu geld te laten aannemen. Dit drietal was verantwoordelijk voor de aanstellingen van de scheidsrechters in de Ghanese Premier League. Overigens wist de Daily Graphic te melden dat er met Kweku Eyiah en John Frederick Mensah ook twee Ghanese voetbalbestuurders zijn die het geld van de undercoverjournalisten weigerden.

Het team van Anas toonde vervolgens aan dat men ook buiten de grenzen van Ghana in staat was om scheidsrechters om te kopen. Joseph Willington, de scheidsrechtersbaas in West-Afrika, nam geld aan, terwijl via de eerder genoemde Dowuona verschillende Afrikaanse arbiters geld in hun handen gedrukt kregen. Eén van de scheidsrechters die het schandaal uiteindelijk de kop kostte, was Aden Marwa. De Keniaanse arbiter zou als grensrechter naar het WK in Rusland gaan, maar werd naar aanleiding van de documentaire teruggetrokken. In de documentaire is overigens ook te zien hoe betaalde scheidsrechters twijfelachtige beslissingen nemen in bepaalde wedstrijden. Het feit dat de corruptie zo omvangrijk en wijdverspreid blijkt te zijn, is voor de Ghanese regering de belangrijkste reden geweest om de voetbalbond voorlopig op te heffen. Daarbij komt dat Nyantakyi de GFA als een soort eenmansbedrijf runde. Vice-president George Afriyie werd zes maanden geleden ontslagen. Daarna was Isaac Addo de eerstvolgende die Nyantakyi (tijdelijk) zou moeten opvolgen bij de GFA, maar hij is op dit moment door de FIFA voor negen maanden geschorst wegens seksuele intimidatie.

Topje van de ijsberg
“Ik denk dat we het in Afrika een stuk beter hadden gedaan op voetbalgebied als we dit soort mensen niet tot het voetbal hadden toegelaten. Door dit soort dingen heeft het Afrikaans voetbal een weinig veelbelovende toekomst. Wat je in Ghana hebt gezien, is het topje van de ijsberg. Het verhaal begint zich nu te ontvouwen en in de komende weken zal je de impact zien. Voetbal zou de Afrikaanse mensen juist moeten verenigen ondanks hun politieke verschillen, dus we moeten niet toestaan dat corruptie dit in gevaar brengt. Ik zou vandaag dood kunnen gaan, maar ik kan dan in ieder geval trots zijn dat ik dit voor elkaar heb gekregen ”, zei Anas in gesprek met Reuters. De undercoverjournalist is een petitie gestart om Nyantakyi levenslang te laten schorsen door de FIFA. Anas heeft met het aftreden van de voormalig preses van GFA al gedeeltelijk zijn zin gekregen. Als gevolg van de documentaire ligt het Ghanese voetbal momenteel op zijn spreekwoordelijke gat.

Sinds vorige week zijn alle wedstrijden die onder de vlag van de GFA gespeeld worden voorlopig uitgesteld, waardoor alle competities stil liggen. Het is een logisch gevolg van het feit dat de voetbalbond voorlopig is opgeheven. Ghana was daardoor ook niet aanwezig op het FIFA-congres dat deze week in Moskou plaatsvond en deed dus ook niet mee aan de stemming voor de toewijzing van het WK 2026. De nationale teams van Ghana kunnen voorlopig geen officiële wedstrijden spelen, terwijl het Afrikaanse land ook een straf kan verwachten van de FIFA. Bemoeienis van de politiek met de voetbalbond is volgens de regels van de wereldvoetbalbond verboden, waardoor Ghana zoals het er nu naar uitziet geschorst kan worden. Deze schorsing zou eventueel nog voorkomen kunnen worden als er snel orde op zaken wordt gesteld in Ghana. Abédi Pelé, Kudjoe Fianoo, Rev Osei Kofi, Eva Okyere en Kofi Amoah zijn door de regering gevraagd om de leiding over het voetbal te nemen en gaan op interim-basis aan de slag om de voetbalbond te herstructureren.

Met dit interim-bestuur moet de weg richting het WK 2022 in Qatar worden ingezet. Ghana wist zich niet te plaatsen voor het WK in Rusland en ontbreekt zo voor het eerst sinds 2002 op een mondiaal eindtoernooi. “Wat is gebeurd, is een schande. Maar het is niet het einde van de wereld voor Ghana. Er moet veel veranderd worden in de organisatie, van de top tot de onderkant. De ziekte van ons voetbal is erg serieus, dat moet op een goede manier aangepakt worden”, blikte Anthony Yeboah, voormalig Ghanees international, in gesprek met Goal vooruit op de toekomst. “Ik ken sommige mensen die een bestuursfunctie hebben gehad en zij konden de achterkamertjespolitiek niet verdragen. Daarom is de schorsing van Nyantakyi en enkele andere leiders goed nieuws, maar deze vernieuwing moet niet te gehaast gaan.”