Meer nog dan Daryl Janmaat blunderde Guus Hiddink in Praag

Het Nederlands elftal moet duidelijk afkicken van het WK-succes. De derde plaats in Brazilië vervulde het land met trots, maar was ook misleidend. Het stoelde immers op een aantal allesbepalende elementen, zoals de betoverende topvorm van Arjen Robben, de bezeten dominantie van Louis van Gaal en het heilig geloof van de bondscoach in het catenaccio-systeem.

Bij zijn aantreden als opvolger maakte Guus Hiddink al meteen een fatale fout. Hij serveerde de erfenis van zijn voorganger onverbloemd af. Openlijk toonde hij zich geen voorstander van behoudend voetbal. Hij beloofde direct terug te keren naar het aloude 4-3-3, de Hollandse stijl als basis van de opleiding in Nederland. Loffelijk en een te prijzen streven, maar toch een tikje onverstandig en ondoordacht. Want Hiddink pookte zodoende meteen weer de misselijkmakende discussie op over welke tactiek nou Oranje het beste past en staat. De sluwe zestiger had beter moeten weten. In Bari, bij zijn terugkeer na zestien jaar als nationaal coach, lag de dreiging van een valse start op de loer tegen een opgefrist en opgefokt Italië.

De schrijnende nederlaag deed Hiddink af met kritiek op het slappe begin. Dat klopte, maar de Italianen hadden tot aan de rust met iets meer scherpte moeiteloos naar 4-0 kunnen en moeten uitlopen. Ook met tien man verdedigde Nederland weer eens krakkemikkig als collectief. In feite een bevestiging van eerdere ervaringen, zoals in maart nog tegen Frankrijk in Parijs. Op weg naar Praag bekende Hiddink zich kapot te zijn geschrokken van de gebreken bij Oranje. Vreemd, want die kleefden ook al aan de ploeg voor het WK en dwongen zelfs Van Gaal af te wijken van zijn principes. Dankzij 5-3-2 sleurde hij het Nederlands elftal naar brons in Brasilia. Inmiddels mooie herinneringen voor het plakboek, maar met al zijn openhartige opmerkingen voedde de huidige bondscoach ongewild prompt weer het gemekker over spelsystemen en opvattingen.

Door de vroege rode kaart van Bruno Martins Indi schakelde Oranje terug naar 4-4-1. Maar ook al voor het wegsturen van de centrale verdediger balanceerde het concept ergens tussen 4-3-3 en 4-4-2, met Dirk Kuyt als valse (hangende) rechtsbuiten. In dat kader pleitte Bert van Marwijk, van 2008 tot 2012 verantwoordelijk voor de vaderlandse formatie, voor de rentree van twee controleurs op het middenveld, zoals in 2010 in Zuid-Afrika. Min of meer zijn vondst, maar in dat toernooi gaf zijn team nog minder kansen weg dan vier jaar later in Zuid-Amerika.

Tegen Tsjechië gooide Hiddink, kennelijk in pure paniek, onverwacht en onnodig zijn beleid radicaal om en eerde alsnog de methode van Van Gaal. Een onbegrijpelijke en onlogische reactie, zwaar in strijd met al zijn pittige uitspraken van de vorige dagen. Zijn uitleg over de ineens defensieve opstelling maakte hem op slag ongeloofwaardig, maar ondermijnde ook het toch al minieme zelfvertrouwen van de onherkenbare nummer drie in de wereld. Met zijn aanpassing stimuleerde en prikkelde hij juist de Oost-Europeanen, 35ste op de FIFA-ranglijst. In het stadion van Sparta Praag stelde Oranje zich daarmee veel te nederig op tegen een ploeg, die matig combineerde en aanvallend weinig voorstelde. Na bijna veertig minuten staakte de bondscoach zelf zijn dwaling en poogde met Luciano Narsingh de door hem gestichte verwarring goed te maken. Maar inmiddels was andermaal, zoals herhaaldelijk op het WK, de eerste helft als verloren weggegeven.

Na de gelijkmaker van Stefan de Vrij ontbeerde het team raadselachtig genoeg overtuiging, maar vooral de wil om te winnen. Alsof het nog een beetje stond na te dromen van alle zoete lof in die zonnige zomer. De ware zwakte was onthutsend en onaanvaardbaar, en vragen om een nederlaag als straf voor het lamlendige gedrag. Of ging het soms om een zwijgend protest tegen het gescharrel van de keuzeheer? Nu kreeg Daryl Janmaat de schuld van de blamage in Praag. Na afloop kringelde bij Hiddink nog immer de stoom van woede uit zijn oren, over zo’n stomme en idiote black-out op dit podium. Maar de enige boosdoener was absoluut niet de aangeslagen rechtsachter, maar de blunderende bondscoach zelve.

LEX MULLER

Sportjournalist sinds mensenheugenis. Schrijft al sinds 1966 over voetbal. Bezocht WK's vanaf 1974. Werkte tot 1994 voor kranten, waaronder twintig jaar bij het Algemeen Dagblad. Switchte daarna naar de televisie, maar legt zich sinds 1 januari 2011 volledig toe op sport op internet.