‘Lelijk eendje’ van Champions League blijft ambitieuze uitdager van Serie A-top

Wie Atalanta enkel in de Champions League aan het werk ziet, zou weleens kunnen denken dat het sprookje van de club uit Bergamo op zijn einde loopt. La Dea verraste vorig seizoen vriend en vijand door voor clubs als Internazionale, AC Milan en AS Roma de derde plaats in de Serie A te claimen en daarmee voor de eerste keer in de clubgeschiedenis deelname aan het miljardenbal veilig te stellen. De eerste kennismakingen met het belangrijkste Europese clubtoernooi verlopen op z’n zachtst gezegd echter hardhandig, met ruime nederlagen tegen Dinamo Zagreb (4-0), Manchester City (5-1) en een, niet helemaal verdiend te noemen, verliespartij in de blessuretijd tegen Shakhtar Donetsk (1-2). Atalanta neemt het woensdagavond in het San Siro opnieuw op tegen Manchester City en zou dan na vier wedstrijden al weleens uitgespeeld kunnen zijn in de groepsfase van het toernooi.

Door Robin Bruggeman

In tegenstelling tot de Champions League, is het team van trainer Gian Piero Gasperini wel op stoom geraakt in de eigen competitie. De stuntploeg van de afgelopen seizoenen staat momenteel weer op de vijfde plek in de Serie A, met een achterstand van slechts een punt op nummer drie AS Roma. In de eerste tien wedstrijden van het seizoen werd er gewonnen van onder meer i Giallorossi, terwijl er tegen Lazio en Napoli gelijkgespeeld werd. Atalanta is met 30 gemaakte doelpunten daarnaast veruit de meest productieve ploeg van de Serie A: Inter en Lazio volgen met 24 doelpunten als de nummer twee op een gepaste afstand. Een groot deel van die goals maakten Gli Orobici overigens in een enkele wedstrijd. Anderhalve week geleden werd Udinese, tot op dat moment de ploeg met de minst gepasseerde verdediging van de Serie A, namelijk met 7-1 aan de zegekar gebonden.

Atalanta zet met de goede prestaties in de eigen competitie de lijn door die negen jaar geleden werd ingezet. De club werd in 2010 overgenomen door oud-speler Antonio Percassi, die zich op zijn 23e gedwongen zag om een punt te zetten achter zijn actieve loopbaan en daarna als zakenman zijn fortuin maakte. Atalanta was in dat jaar net uit de Serie A gedegradeerd, maar keerde het seizoen erop alweer terug op het hoogste niveau. In de vijf daaropvolgende jaren eindigde de ploeg, met een elfde plek in het seizoen 2013/14 als beste resultaat, steevast onderin de middenmoot, maar na de aanstelling van Gasperini werden op sportief gebied nieuwe stappen gezet. De nu 61-jarige oefenmeester, in het verleden trainer van onder meer Genoa, Internazionale en Palermo, voerde Atalanta in zijn eerste seizoen meteen naar de vierde plaats in de Serie A, waardoor deelname aan de Europa League veilig werd gesteld. Het seizoen erop volgde met een zevende plek opnieuw een prima resultaat, voordat vorig jaar de voorlopige kroon op het werk van Gasperini werd gezet. Met een derde plek liet Atalanta een aantal traditionele grootmachten achter zich en wist het deelname aan de Champions League af te dwingen.

Slim aankoopbeleid
De recente successen van de club kwamen voor de voetbalvolgers van buiten Italië mogelijk als een verrassing, maar zij komen voort uit een plan dat vanaf de overname door Percassi zorgvuldig is uitgestippeld. Nadat er tussen 2010 en 2015 nog een verlies van in totaal 17,6 miljoen euro genoteerd moest worden, werd er in de afgelopen drie jaar juist 50 miljoen euro winst geboekt. De club investeerde in de afgelopen jaren flink in zijn scoutingssysteem en eigen jeugdopleiding, waardoor er miljoenen werden verdiend aan zelf opgeleide spelers. Alessandro Bastoni, Franck Kessié, Andrea Conti, Roberto Gagliardini en Mattia Caldara zijn enkele van de voetballers die in de afgelopen jaren voor tientallen miljoenen werden verkocht aan andere Italiaanse clubs en het geld dat daarmee binnen kwam werd door Atalanta weer gebruikt om met slimme aankopen de selectie te versterken. In de Eredivisie werd bijvoorbeeld de nu gewaardeerde krachten Robin Gosens, Marten de Roon en Hans Hateboer opgepikt en de twee laatstgenoemden groeiden in het blauwzwart van de club uit Bergamo zelfs uit tot Oranje-internationals.

De definitieve stap richting de top van de Serie A werd in de afgelopen twee jaar gezet met de komst van Josip Ilicic en Duván Zapata, die samen met de inmiddels tot waar clubicoon uitgegroeide Alejandro ‘Papu’ Gómez de gevreesde driemansaanval vormen van de ploeg van Gasperini. Atalanta ontpopte zich vorig seizoen met 77 gemaakte goals tot een ware doelpuntenmachine en is in de huidige voetbaljaargang alweer goed op weg om dat aantal te overtreffen. De kracht van het elftal vormt echter ook meteen een zwakke plek, die dit seizoen in de Champions League juist uitvergroot lijkt te worden. Wedstrijden van Atalanta staan dankzij de door Gasperini ingeslepen speelstijl in de Serie A garant voor spektakel. In tegenstelling tot andere stuntploegen, die zich vaak ingraven en het sterkere tegenstanders zo moeilijk proberen te maken, treedt Gasperini de oppositie altijd met een open vizier tegemoet. De oefenmeester hanteert een 3-5-2-systeem, waarbij er een belangrijke rol is weggelegd voor het blok op het middenveld en de twee wingbacks die de gehele vleugels moeten bestrijken. Zodra Atalanta de bal kwijt is wordt er bovendien massaal drukgezet op de tegenstander, wat in het gunstige geval een snelle balverovering en de mogelijkheid om op de counter gevaar te stichten oplevert, maar in het slechtste geval zorgt voor veel ruimte op het middenveld en in de defensie.

Problemen in de Champions League
In de eigen competitie lijken ploegen hier nog altijd geen antwoord op gevonden te hebben, al komt de defensieve kwetsbaarheid van Atalanta daar soms ook bovendrijven. Zo kon het dat Atalanta ruim twee weken geleden na 37 minuten spelen al met 0-3 voor stond tegen concurrent Lazio en het die stand ook nog verder uit had kunnen breiden in de eerste helft. In de laatste twintig minuten ging het echter mis voor de manschappen van Gasperini, die eerst een penalty tegen kregen en een minuut later ook de 2-3 van Joaquin Correa incasseerden. Atalanta leek daarna toch nog de overwinning uit het vuur te kunnen slepen, maar een lichte touché van De Roon aan het adres van Ciro Immobile leverde Lazio diep in de blessuretijd toch nog een strafschop en de daaruit voortkomende 3-3 op. Afgelopen zondag volgde een nieuwe teleurstelling toen er, na een vroege rode kaart voor Ilicic, met 0-2 werd verloren van het eveneens verrassend presterende Cagliari, dat momenteel de vierde plek in de Serie A bezet. Atalanta maakte dit seizoen dus weliswaar al dertig doelpunten, maar incasseerde er ook al achttien, een beduidend hoger aantal dan concurrenten bovenin als Juventus, Inter, Roma, Lazio en Napoli.

Deze kwetsbaarheden worden in de Champions League verder uitvergroot. Na afloop van het vorige seizoen heerste de vrees bij Atalanta dat de succesploeg zou worden uitgehold door het vertrek van een aantal belangrijke spelers. La Dea wist de rangen echter behoorlijk gesloten te houden en Gianluca Mancini, met optie tot koop verhuurd aan Roma, was eigenlijk de enige basisspeler die de deuren van het Stadio Atleti Azzurri d’Italia achter zich dichttrok. Met de van Sevilla gehuurde Simon Kjaer als zijn vervanger en daarnaast de komst van spelers als Guilherme Arana, Ruslan Malinovkyi en Luis Muriel leek Atalanta er in de breedte zelfs behoorlijk op vooruit te zijn gegaan en zich daarmee optimaal voorbereid te hebben op het debuut in de Champions League. Een gebrek aan Europese ervaring lijkt de ploeg echter toch op te breken in de eerste drie wedstrijden van het miljardenbal. Atalanta schopte het in het seizoen 2017/18 weliswaar nog wel tot de laatste 32 van de Europa League, maar verder heeft de club weinig doorgewinterde Champions League-spelers tot zijn beschikking.

Met een 4-0 afstraffing in Zagreb door Dinamo begon Atalanta dramatisch aan een poule waarin het, na Manchester City, misschien wel de sterkste selectie tot zijn beschikking heeft. Met een nederlaag in de blessuretijd tegen Shakhtar Donetsk zat het vervolgens ook niet meer voor de Italianen en nadat Atalanta nog op voorsprong kwam in het Etihad Stadium, waar vanwege verbouwingen aan het eigen stadion in de Champions League gespeeld wordt, ging ook de wedstrijd tegen Manchester City met ruime cijfers verloren. Naast ‘pech’ en een gebrek aan ervaring voert Statsbomb een interessante onderliggende reden aan voor de problemen van Atalanta op het Europese toneel. Doordat Gasperini zijn ploeg en masse druk laat zetten en spelers daarbij door rouleren naar een volgende tegenstander, komt zijn verdediging vaak een-op-een met de tegenstander te staan, waardoor de defensie kwetsbaar wordt als een verdediger een verkeerde inschatting maakt of een persoonlijk duel verliest. Waar de ploegen in Italië ogenschijnlijk niet de middelen hebben om hiervan te profiteren, wordt Atalanta in de Champions League juist aan alle kanten voorbij gedribbeld. Zo kon het dat Bruno Petkovic, Dani Olmo en Arijan Ademi namens Dinamo Zagreb met respectievelijk tien, negen en vier geslaagde dribbels van alle kanten voor gevaar konden zorgen. Namens Shakhtar zorgden Marlos en Júnior Moraes met zes en drie geslaagde dribbels voor vergelijkbare cijfers en bij Manchester City waren het Kevin De Bruyne (vijf dribbels), Raheem Sterling (vijf dribbels), Phil Foden (drie dribbels) en Kyle Walker (drie dribbels) die de honneurs waarnamen. “Zodra we in de buurt van de zestien konden komen, werd het man-tegen-man en als je dan een duel wint, heb je een kans”, was de veelzeggende reactie van Josep Guardiola na afloop van het duel.

Titelkandidaat?
Of de ploegen in de Serie A dit seizoen eenzelfde tegengif weten te vinden voor het spel dat Atalanta op de mat legt is nog maar de vraag, aangezien er na de meest recente afstraffing door Manchester City dus met ruime cijfers werd gewonnen van Udinese, terwijl titelkandidaat Napoli op een 2-2 gelijkspel werd gehouden. Atalanta werd na de vernedering van Le Zebrette zelfs al voorzichtig naar voren geschoven als mogelijke titelkandidaat en een ploeg die het sprookje van Leicester City nieuw leven in kan blazen. Waar the Foxes in het seizoen 2015/16 echter konden profiteren van een machtsvacuüm in de top van de Premier League, is de concurrentie in Italië momenteel van een andere orde, zo weet ook Gasperini: “Juventus is de te kloppen ploeg en als zij het laten liggen, hebben we nog Inter en Napoli, net als andere zogenaamde grote clubs als Roma en Milan, die misschien eerder als groot worden beschouwd door wat zij vertegenwoordigen dan vanwege hun huidige resultaten”, was de reactie van de trainer tegenover Sky Italia na de zege op Udinese. “Het enige wat na negen speelronden bevestigd is, is dat het een erg zwaar seizoen is voor iedereen aan beide uiteinden van de ranglijst. Ik ga pas na veertien of vijftien wedstrijden echt naar de ranglijst kijken.”

De club met het dertiende salarishuis van de Serie A vertoont in eigen land voorlopig hoe dan ook weinig tekenen van verslapping en zelfs een in de interlandperiode opgelopen blessure van Zapata heeft geen zand in de motor gestrooid. Landgenoot en zomeraanwinst Muriel heeft ogenschijnlijk moeiteloos het stokje overgenomen van de clubtopscorer van vorig seizoen en de aanvaller staat al op acht doelpunten uit negen duels in de Italiaanse competitie. Met wedstrijden tegen Juventus, Inter en Milan voor de boeg in de komende weken vormen de tegenvallende resultaten in de Champions League mogelijk zelfs wel een geluk bij een ongeluk, die het voor Atalanta mogelijk maken om zich volledig op de eigen competitie te richten. De Italianen zullen in de laatste drie groepswedstrijden echter nog wel willen proberen om de status van ‘lelijk eendje’ enigszins kwijt te raken: in de eerste drie duels werden er maar twee doelpunten gemaakt, terwijl geen enkele ploeg in het miljardenbal meer goals incasseerde dan de elf die Atalanta om de oren kreeg. Woensdagavond om 21.00 uur krijgt het daarvoor de eerste kans tegen Manchester City, dat met drie overwinningen uit zijn eerste drie wedstrijden al zo goed als zeker is van een plekje in de volgende ronde.