‘Kampioen voor vier minuten’ nadert afgrond: ‘Dan komt ons bestaan in gevaar’

De coronacrisis heeft grote gevolgen voor de voetballerij en het zijn niet alleen de kleinere clubs die voor hun voortbestaan moeten vrezen. In Duitsland is traditionsverein Schalke 04 in zwaar weer terechtgekomen en de club uit Gelsenkirchen wacht met angst en beven af of het de komende weken de resterende televisiegelden voor dit seizoen op de rekening gestort krijgt. Die Knappen zijn met hun zeven landstitels een van de meest succesvolle clubs uit de geschiedenis van de Bundesliga, maar dat aantal vertekent de prestaties van de clubs ook enigszins: het merendeel van deze kampioenschappen werd namelijk voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog gewonnen, met 1958 als laatste keer dat Schalke zich de beste club van Duitsland mocht noemen. In 2001 leek landstitel nummer acht eindelijk binnengesleept te worden. Door een van de meest dramatische ontknopingen in de geschiedenis van het voetbal ging Bayern München destijds alsnog met het kampioenschap aan de haal.

Door Robin Bruggeman

Schalke kon zich in het seizoen 2000/01 tegen de verwachtingen in meten met de grootmacht uit Beieren en ging zelfs als Herbstmeister de winterstop in. In de tweede seizoenshelft bleek Bayern echter iets te sterk en op de laatste speeldag koesterde der Rekordmeister een voorsprong van drie punten op de achtervolger uit het Roergebied. Doordat Schalke over een veel beter doelsaldo beschikte en Bayern met Hamburger SV een lastige tegenstander op het programma had, bleef de hoop onder de achterban dat de club met de landstitel afscheid kon nemen van het Parkstadion echter wel voorzichtig in leven. Met het tegen degradatie strijdende SpVgg Unterhaching wachtte bovendien een opponent die op het eerste gezicht verslagen kon worden, waardoor in principe alles nog mogelijk leek.

Schalke kende echter een dramatisch begin tegen Haching, dat na 27 minuten spelen dankzij André Breitenreiter en Miroslaw Spizak op een 0-2 voorsprong kwam. Nico Van Kerkhoven en Gerald Asamoah stelden vervolgens op slag van rust orde op zaken, waarna het in de tweede helft opnieuw mis leek te gaan met de 2-3 van Jan Seifert. Door een dubbelslag van Jõrg Bõhme en een doelpunt van Ebbe Sand sleepte Schalke echter een 5-3 overwinning uit het vuur en zat er voor Huub Stevens en zijn manschappen niets anders op om te wachten op de resultaten uit Hamburg. Een doelpunt van Sergej Barbarez in de negentigste minuut leidde vervolgens tot een ware vreugde-explosie en van geluk huilende fans klommen al over de hekken om het veld te bestormen. Tot groot ongeloof van iedereen die in het Parkstadion meekeek op het grote scherm volgde in minuut 94 echter de 1-1 van Patrik Andersson uit een vrije trap en de tranen van vreugde veranderden al snel in tranen van verdriet.

Schalke mocht zich op die bewuste 19 mei 2001 precies 4 minuten en 38 seconden kampioen van Duitsland noemen, voordat de dreun van Andersson alle lucht uit het Parkstadion wegzoog. De club die in de daaropvolgende zomer naar de Arena auf Schalke, of Veltins-Arena zoals het stadion nu door het leven gaat, verhuisde, verdiende met deze legendarische ontknoping wel een plekje in de geschiedenisboeken en de weinig vleiende bijnaam Vier Minuten Meister. Een week later werd met de winst van de DFB-Pokal ten koste van Union Berlin de nare smaak van deze misgelopen landstitel wel enigszins weggespoeld en ook de eerste Champions League-deelname in het daaropvolgende seizoen maakte het een en ander goed. 19 mei 2001 geldt echter nog altijd als een zwarte bladzijde in de clubgeschiedenis, die in de komende maanden mogelijk wordt ingewisseld voor een nog zwartere bladzijde.

Grote problemen
Waar Champions League-deelnemers Bayern, Borussia Dortmund, Bayer Leverkusen en RB Leipzig onlangs nog de krachten konden bundelen om een noodfonds van twintig miljoen euro op te richten voor andere clubs, bevindt Schalke zich aan het andere eind van het spectrum. Door het stilleggen van de Bundesliga en het verbieden van grote evenementen in een poging om de verspreiding van het coronavirus in te dammen zijn de inkomstenstromen grotendeels opgedroogd en inmiddels wordt stevig de noodklok geluid. “Wij doen niets anders dan het spelen van voetbal en het organiseren van evenementen. Als dat lange tijd niet mogelijk is, komt ons bestaan in gevaar, net als bij een meubelfirma die geen meubels meer kan maken”, stelde financieel directeur Peter Peters onlangs tegenover de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Schalke bevond zich de afgelopen decennia al vaker in zwaar weer, maar slaagde er destijds met hulp van buiten telkens in om het hoofd boven water te houden. De coronacrisis heeft de financiële zorgen echter uitvergroot en veel mensen krijgen nu pas door hoe slecht de club er daadwerkelijk voor staat.

Schalke, dat vorig jaar met een waarde van 770 miljoen door accountantsbureau KPMG nog werd ingeschat als een van de vijftien grootste clubs van Europa, bouwde in de afgelopen jaren een schuld op van bijna 120 miljoen, die alleen nog maar groter dreigt te worden. Door de tegenvallende sportieve prestaties van de afgelopen seizoenen en het bijbehorende mislopen van Europees voetbal, daalden de sales-inkomsten vorig jaar van de 350,4 miljoen die nog binnenkwam in 2018 naar 275 miljoen. De club heeft daarnaast te maken met een groot liquiditeitsprobleem, ingegeven doordat het heeft begroot op het spelen van Europees voetbal, een bijzonder duur salarishuis onderhoudt en een weinig succesvol transferbeleid hanteert. Spelers als Leon Goretzka, Joël Matip, Max Meyer en Sead Kolasinac liepen de afgelopen jaren gratis de deur uit en zij krijgen na dit seizoen gezelschap van doelman Alexander Nübel, die transfervrij de overstap maakt naar Bayern. Grote aankopen als Breel Embolo, Nabil Bentaleb, Sebastian Rudy en Yevgen Konoplyanka rendeerden daarnaast niet, zijn alweer met een flink verlies doorverkocht of op huurbasis weggestuurd.

Code rood
Schalke heeft momenteel 600 werknemers in dienst, die samen een kleine 124 miljoen op jaarbasis verdienen. Van dit bedrag gaat twee-derde naar de spelersgroep, waarvan een flink deel terechtkomt bij spelers die dit seizoen niet eens het shirt van de club dragen. Huurlingen Ralf Fährmann (SK Brann), Bentaleb (Newcastle United), Rudy (TSG Hoffenheim) en Mark Uth (1. FC Kõln) strijken samen al twintig miljoen op, al zal een deel van dit bedrag worden overgenomen door de clubs die hen momenteel in dienst hebben. De selectie van Schalke ging niet lang na het stilleggen van de Bundesliga wel akkoord met een salarisverlaging van dertig procent en dat verlichtte aan het begin enkele van de ergste zorgen. Nu er over langere tijd geen inkomsten zijn, komen echter grotere problemen om de hoek kijken en Kicker repte eerder deze week over ‘code rood’ in Gelsenkirchen.

Doordat Schalke de inkomsten uit het spelen van wedstrijden gebruikte om zijn schulden af te betalen, leefde de club in de afgelopen jaren eigenlijk van maand tot maand. Nu er geen geld meer binnenkomt, nemen de problemen snel toe. Schalke had dit seizoen nog vier thuiswedstrijden tegoed, die elk door middel van onder meer ticketverkoop en de horeca-inkomsten twee miljoen zouden opleveren. Een groter probleem vormen de televisiegelden. Dit bedrag wordt door rechtenhouders Sky Deutschland, DAZN en ARD in termijnen uitbetaald en het is nog niet duidelijk of de laatste aflossing wel gaat komen. Volgens Kicker heeft Schalke nog 16 miljoen tegoed, terwijl de Westdeutscher Allgemeiner Zeitung onlangs zelfs sprak over 26 miljoen. 2 mei is dan ook de dag die de beleidsbepalers in de Veltins-Arena met rood in de agenda hebben omcirkeld, aangezien de Deutsche Fussball Liga dan de laatste termijn zou moeten uitbetalen.

Tijdelijke verlossing?
Donderdag volgde het voor Schalke bemoedigende bericht van BILD dat de DFL een akkoord heeft weten te bereiken met Sky over de uitbetaling van het laatste termijn. Deze zender betaalt jaarlijks 900 miljoen om 226 Bundesliga-duels uit te mogen zenden en moet de laatste termijn van 225 miljoen nog overmaken. Na onderhandelingen zouden de twee partijen inmiddels tot een vergelijk zijn gekomen waarbij Sky, dat er niet zeker van is dat het seizoen afgemaakt kan worden, een ietwat lager bedrag over zal maken dan eerder afgesproken. Om de in zwaar verkerende clubs tegemoet te komen, wordt deze som wel snel op de bankrekening van de DFL gestort. Over de ARD en DAZN wordt bij dit akkoord niet gerept, maar hun openstaande termijnen vallen met respectievelijk veertig miljoen en twintig miljoen significant lager uit.

Zodoende zou de meest acute nood bij Schalke op korte termijn gelenigd kunnen worden. Om echt weer aan te kunnen haken bij de Duitse top is echter meer nodig. Clubs als Bayern en Dortmund, dat een jaar of zeven geleden op financieel gebied nog van vergelijkbare orde was, hebben inmiddels een flinke voorsprong genomen en ook Borussia Mönchengladbach staat er veel beter voor. RB Leipzig (Red Bull), Bayer Leverkusen (Bayer) en VfL Wolfsburg (Volkswagen) hebben bovendien de steun van grote concerns en beschikken daarmee ook over meer armslag dan Schalke. Een van de punten waar Schalke zich altijd op voor laat staan, vormt hierin meteen een zwakke plek: in tegenstelling tot veel andere Duitse clubs heeft de club nog niet voor Ausgliederung gekozen, waarbij de profafdeling buiten de vereniging wordt geplaatst. De 160.000 leden van Schalke houden zodoende een grote inspraak in de besluitvorming, maar dit zorgt er ook voor dat er minder geïnvesteerd kan worden en minder winst gemaakt wordt.

Aartsrivaal BVB ging bijvoorbeeld een aantal jaar geleden de beurs op en heeft inmiddels een levensgrote voorsprong opgebouwd. De achterban toont zich echter bijzonder mondig in deze kwestie en is niet van plan om zijn rechten uit handen te geven. Sporza suggereerde daarom eerder deze week al dat de financiële zorgen door de clubleiding ook als een politiek drukmiddel worden gebruikt om de hervormingen er doorheen te kunnen slepen, die de club nodig acht om een volgende stap te kunnen zetten. Zolang hier geen sprake van is, blijft Schalke echter verder achterlopen en wordt de volksclub daarmee het ‘slachtoffer’ van zijn eigen fans. Als Schalke er in slaagt om de huidige crisis door te komen zonder om te vallen, lijken grote veranderingen in de komende jaren daarom onvermijdelijk.