‘Ik was bang dat ik nooit meer zou lopen, laat staan voetballen'

Het voelt inmiddels alweer als een eeuwigheid geleden dat er nog gevoetbald werd. Een van de laatste wedstrijden voor de uitbraak van het coronavirus de voetbalwereld compleet lamlegde, was de spectaculaire Champions League-wedstrijd tussen Valencia en Atalanta (3-4). In het troosteloze decor dat het lege Mestalla vormde, vestigde Josip Ilicic zijn naam met vier doelpunten in de geschiedenisboeken. “Hoe ouder ik word, hoe beter ik speel”, lachte de 32-jarige Ilicic na afloop van het duel. Italiaanse media weten nog altijd zeker dat de Sloveense middenvelder na dit seizoen een stap omhoog gaat maken. Een dienstverband bij een topclub zou een een volgende bijzondere halte betekenen in een opmerkelijke voetbalreis, die tot twee keer toe bijna abrupt gestopt werd.

Door Chris Meijer

Wie is de enige speler die naast Lionel Messi en Cristiano Ronaldo vijf of meer doelpunten wist te maken verspreid over een heen- en terugwedstrijd in de knock-out-fase van de Champions League? Het zou over een paar jaar zomaar een vraag kunnen zijn in een voetbalquiz en het ligt niet voor de hand dat veel mensen het juiste antwoord weten. Het is een erfenis die Ilicic in ieder geval voor zichzelf gecreëerd heeft met zijn totaal vijf doelpunten (één in de met 4-1 gewonnen thuiwedstrijd, vier in de met 3-4 gewonnen uitwedstrijd) in het tweeluik met Valencia. Verder was Ilicic de zevende speler met een hattrick in een uitwedstrijd in de knock-outfase van de Champions League, na Filippo Inzaghi, Ronaldo Nazário, Ivica Olic, Sadio Mané, Pierre-Emerick Aubameyang en Lucas Moura. Met de doelpunten in het Mestalla voegde hij zich tevens in het rijtje met Messi, Mario Gómez en Robert Lewandowski, de enige drie spelers die samen met Ilicic tot dusver vier keer scoorden in één knock-out-wedstrijd in de Champions League. Tot slot werd Ilicic de eerste Sloveen met een hattrick in het milajrdenbal en loste hij Zlatan Ibrahimovic af als oudste speler met vier treffers in een Champions League-wedstrijd.

Zijn optreden in het tweeluik met Valencia paste feilloos in het buitengewone seizoen dat Ilicic tot dusver afwerkte. Met 21 doelpunten en 9 assists in 29 officiële wedstrijd is de middenvelder annex aanvaller een uitermate belangrijke schakel in de succesvolle 3-5-2-formatie van Atalanta-trainer Gian Piero Gasperini, die zijn ploeg voorlopig naar de kwartfinale van de Champions League en de vierde plaats in de Serie A loodste. Vooral in 2020 toonde Ilicic zich met twaalf doelpunten en vier assists uitermate productief, waarmee hij voorlopig Ronaldo en Messi (allebei betrokken bij vijftien doelpunten) aftroeft. “Josip is een aparte speler. Messi is klein, maar snel. Josip kan van richting veranderen zoals Messi, alleen dan met 1,90 meter op zijn schouders. Ik wil geen vergelijkingen maken met Ronaldo, maar Josip zit op een heel hoog niveau”, zo liet ploeggenoot Marten de Roon optekenen in Italiaanse media. De topclubs in de Serie A zouden daar niet anders over denken en de naam van Ilicic wordt nog altijd gelinkt aan AS Roma en Napoli, die 20 tot 25 miljoen euro zouden moeten neertellen. De afgelopen jaren toont Ilicic zich als een goede wijn: hoe ouder, hoe beter.

Oorlogskind
De wieg van Ilicic, kind van een Sloveense vader en een Kroatische moeder, stond op 29 januari 1988 in Prijedor. Het dorp, gelegen in het noorden van het huidige Bosnië-Herzegovina nabij de Kroatische grens, zou vijf jaar later letterlijk uit elkaar gescheurd worden door de verwoestende Joegoslavische burgeroorlog. Er wordt geschat dat vijfduizend inwoners van Prijedor, veelal Bosniakken (Bonische moslims) en Kroaten, vermoord of vermist geraakt zijn. Dat Ilicic en diens broer, allebei geboren Bosniërs met Kroatische roots, niet in gevaar kwamen, was te danken aan moeder Ana. Na het overlijden van haar man, een jaar na de geboorte van de jongste zoon Josip, besloot zij vanwege de oplopende spanningen Prijedor te verlaten voor het Sloveense Kranj, waar het tijdens de Joegoslavische burgeroorlog relatief veilig was. Het is een onderwerp waarover Ilicic zich tot dusver nooit over uitsprak. Dat hij uiteindelijk international voor Slovenië werd, en niet voor Bosnië-Herzegovina of Kroatië, had volgens hem simpelweg te maken met het feit dat hij zijn hele leven in dat land had gewoond.

In de kelder van hun woning in Kranj leerde Ilicic zichzelf voetballen, door met een bal tegen de muur te trappen. Dankzij DVD’s maakte hij op jonge leeftijd kennis met de Serie A, waar hij een bijzonder idool opdeed. Shunsuke Nakamura, tussen 2002 en 2005 speler van Reggina, veroverde met zijn magische linkerbeen het hart van Ilicic. “Nakamura is de beste ter wereld”, zou Ilicic later over zijn idool, die in Europa verder voor Celtic en Espanyol speelde, zeggen. Op jonge leeftijd zette hij samen met broer Igor de eerste stappen op het voetbalveld, bij het lokale Triglav Kranj. Pas op negentienjarige leeftijd werd de ruwe diamant, in die tijd getypeerd als een straatvoetballer, ontdekt in Kranj, door het inmiddels verdwenen SC Bonfika. Na één seizoen op het tweede niveau wachtte de volgende promotie, toen Interblock Ljubljana voor hem op de stoep stond. Het eerste seizoen in de Sloveense hoofdstad verliep uitermate succesvol met de winst van de beker en de ster van Ilicic was rijzende, tot de situatie in het tweede jaar volledig keerde. Interblock degradeerde, na, tot overmaat van ramp voor Ilicic, een nederlaag in de nacompetitie tegen Triglav Kranj.

Van zondebok naar duurste uitgaande transfer
Ondanks het feit dat Ilicic tot de beste spelers van Interblock behoorde, werd hij als zondebok aangewezen na de degradatie en teruggezet naar de beloften. Ilicic overwoog op 21-jarige leeftijd een punt achter zijn loopbaan te zetten en verder te gaan als zaalvoetballer, nadat zijn zaakwaarnemer hem tevergeefs overal in Oost-Europa had geprobeerd te slijten en zelfs een dienstverband in Moldavië er niet inzat. Tot uit het niets Zlatko Zahovic aan de telefoon hing. De oud-middenvelder van onder meer FC Porto, Valencia en Benfica was directeur spelersbeleid bij topclub Maribor en telde 80.000 euro neer om Ilicic te verlossen van Interblock. Nog geen twee maanden later vond Ilicic zichzelf terug op Sicilië, waar hij op dat moment als duurst verkochte speler uit de Sloveense competitie werd gepresenteerd bij Palermo.

Ilicic speelde uiteindelijk slechts elf wedstrijden voor Maribor, waaronder twee in de voorronde van de Europa League tegen Palermo. De flamboyante president Maurizio Zamparini raakte direct overtuigd en legde een bedrag van 3,5 miljoen euro op tafel om Ilicic en toenmalig ploeggenoot Armin Bacinovic naar Sicilië te halen. Zamparini en diens sportief directeur Walter Sabatini bleken het andermaal, na eerder onder meer Javier Pastore, Paulo Dybala, Edinson Cavani en Andrea Belotti al te hebben binnengehaald, uitstekend te hebben gezien, want drie jaar na zijn komst werd Ilicic voor een bedrag van negen miljoen verkocht aan Fiorentina. In Florence groeide hij nooit uit tot onbetwiste basisspeler, door blessures, onenigdheid met trainers en concurrentie. Slechts 23 keer maakte hij in 4 jaar de 90 minuten vol bij Fiorentina en af en toe toonde hij zijn grote klasse, maar vaker was hij onbegrepen.

Mysterieuze ziekte
Atalanta verloste Ilicic en Fiorentina in de zomer van 2017 van elkaar. Gasperini had Ilicic eerder onder zijn hoede en begreep wat er voor nodig was om de zestigvoudig Sloveens international optimaal te laten renderen in zijn formatie. In Bergamo vond de middenvelder annex aanvaller razendsnel zijn plaats en met de jaren is hij eigenlijk alleen maar beter geworden in het shirt van Atalanta. Toch hing de profloopbaan van Ilicic in de zomer van 2018 voor de tweede keer aan een zijden draadje. Door een bacteriële infectie, die begon vanuit zijn tanden, werd Ilicic ziek, heel ziek. De lymfeklieren in zijn nek zetten daardoor enorm op en over een periode van twee maanden ging hij het ziekenhuis in en uit. Het duurde lang voordat de doktoren de precieze diagnose konden stellen van zijn mysterieuze ziekte. “Wat er met Davide Astori gebeurd is, zat dagenlang in mijn hoofd”, verwees Ilicic in gesprek met de Corriere dello Sport naar zijn voormalig ploeggenoot bij Fiorentina, die in maart 2018 overleed aan een hartstilstand. “Ik kon niet slapen, omdat ik daar constant aan dacht. Ik was bang dat het mij ook zou overkomen, ik dacht: wat als ik morgen niet meer wakker word? Wat als ik mijn familie nooit meer zie? Er was een periode waarin ik bang was om naar bed te gaan.”

“Er zijn mensen die met dezelfde aandoening als ik had in coma raken. Mijn infectie bleef in mijn lymfeklieren, terwijl het bij andere mensen verspreidde. Als je daaraan denkt... Laat ik zeggen dat ik naar andere dingen keek dan voetbal. Ik was bang dat ik nooit meer zou lopen, laat staan voetballen. Ik vreesde voor mijn leven”, zei Ilicic. Hij herstelde volledig, maakte in september 2018 zijn rentree en lijkt dit seizoen definitief de harten in de voetbalwereld te hebben veroverd. La Gazzetta dello Sport noemde hem onlangs liefkozend ‘een ballerina in het lichaam van een bokser’, terwijl Ilicic in de selectie van Atalanta Nonna (oma, vanwege zijn leeftijd en fysieke klachten tijdens de training) wordt genoemd. “Ik doe mijn werk op het veld en als ik thuiskom, zie ik mijn geliefden. Het leven is te kort. Ik ben nu mentaal sterker, er is iets veranderd. Voor de ziekte kon ik boos worden om kleine dingen, maar ik leef nu beter. Ik ben ook gestopt met het kijken van voetbalwedstrijden op televisie, ik dacht alleen aan mijn familie en herstellen.”

De ‘nieuwe’ Ilicic zou in de herfst van zijn loopbaan dus nog weleens een ultieme stap kunnen maken, al is het de vraag of clubs door de coronacrisis nog een fors bedrag op tafel gaan leggen. Zo niet, zal Ilicic waarschijnlijk met alle liefde bij Atalanta blijven. Als gezegd past hij bij Atalanta uitermate goed in de tactiek, terwijl hij ook een buitengewone connectie heeft met Alejandro Gómez. Antonio Cassano zou het in ieder geval wel weten als hij de leiding had bij een topclub. “Als Ilicic Gasperini tien jaar eerder was tegengekomen, dan had hij kunnen uitgroeien tot één van de vijf sterkste spelers ter wereld”, aldus de flamboyante oud-aanvaller van onder meer AS Roma, Real Madrid, AC Milan en Internazionale in een gesprek op Instagram met de Italiaanse sportpresentator Pierluigi Pardo van het televisieprogramma Tiki Taka. “Ilicic wordt in de Italiaanse media niet zo opgehemeld omdat hij maar voor Atalanta speelt. Als hij nu bij Juventus had gespeeld in plaats van Dybala, dan had de hele voetbalwereld over hem gesproken. Als we de prestaties van Dybala van de afgelopen drie jaar naast die van Ilicic leggen, dan wint de Sloveen met 10-0.”