‘Ik denk dat ik toppers kan creëren als ik mijn filosofie bij Ajax toepas’

Het is inmiddels alweer bijna vijf jaar geleden dat Vitas Males na een (voetbal)reis langs alle uithoeken van de wereld neerstreek in Australië. De in Venlo geboren oud-sluitpost kwam in 2015 bij Sydney United 58 FC terecht, waar hij werkzaam is als keeperstrainer en coördinator van het opleiden van doelmannen. Op het tweede niveau van het Australische voetbal heeft Males met bescheiden middelen een indrukwekkende keepersacademie op poten gezet, aangezien er al gesproken wordt van the goalkeeper factory of the Premier League. “Ik ben een beetje een controversieel figuur, ik loop niet in de pas.”

Door Chris Meijer

De lichte Limburgse tongval verraadt nog altijd waar de wieg van Males stond, maar desondanks moet hij de Nederlandse zinnen zo nu en dan afwisselen met Engelse woorden. Voorlopig is Sydney alweer een tijdje een halte in een bijzondere carrière in de voetbalwereld. Al op 22-jarige leeftijd zette Males een punt achter zijn eigen loopbaan als doelman, nadat hij na periodes bij sv Blerick, NEC Nijmegen, RNK Split en Türkiyemspor concludeerde dat hij ‘niet goed genoeg’ was. Daarna runde hij een tijdje een bedrijf dat luxevakanties regelde op Ibiza. Vanaf 2012 keerde Males terug in de voetbalwereld, waar hij werkzaam was voor achtereenvolgens NEC (scout en adviseur van technisch directeur Carlos Aalbers), Petrolul (hoofdscout en rechterhand van sportief directeur Marius Nicolae), Guangzhou R&F (scout en ‘facilitator’) en Hajduk Split (ambassadeur en adviseur van de directie), alvorens hij via toenmalig technisch directeur van de Australische voetbalbond Han Berger bij Sydney United terechtkwam.

Sydney United is een bijzondere club in het Australische voetbal. De van origine Kroatische club is een waar instituut in Australië en leidde onder meer Tim Cahill, Mile Jedinak, Zeljko Kalac, Ufuk Talay, Tom Juric, Graham Arnold, Jason Culina, Tony Popovic en Mark Bosnich op. “You love it or hate it. Mensen bij de club zijn redelijk uitgesproken en dat wordt zeker in Australië niet altijd gewaardeerd, de club heeft een Millwall-achtig syndroom over zich heen”, vertelt Males, die zelf ook Kroatische roots heeft, over Sydney United. “Qua fans zijn we te vergelijken met Ajax of Feyenoord, we hebben een leuk stadionnetje en een mooie historie. Maar we zitten in de tweede afdeling zonder geld.”

Tot 2004 speelde Sydney United op het hoogste niveau van het Australische voetbal, maar de invoering van de A-League bracht daar verandering in. Het hoogste niveau in Australië is sindsdien een gesloten franchisecompetitie, die over het algemeen gevormd wordt door speciaal daarvoor opgerichte clubs en van waaruit geen promotie of degradatie mogelijk is. Sydney United speelt in de National Premier Leagues New South Wales, het tweede niveau van het Australische voetbal (dat vanwege de grootte van het land opgedeeld is in verschillende regionale competities) en een in commercieel opzicht weinig interessante competitie. De financiële mogelijkheden voor de werkgever van Males zijn dan ook heel beperkt. “Toen ik bij de club kwam, was er een toptrainer. Mark Rudan (speelde in het verleden voor onder meer Alemannia Aachen, red.). Hij zei tegen mij: ‘Vitas, improvise’. In principe heb je een bal en doel nodig, dat is het”, lacht Males.

Ondanks de relatief beperkte middelen kan Males na een kleine vijf jaar in dienst van Sydney United imponerende resultaten overleggen. De nu negentienjarige Jacob Chapman was in januari 2019 de eerste pupil van Males die de oversteek naar Europa maakte richting toenmalig Premier League-club Huddersfield Town, waar hij reeds op de bank zat tijdens wedstrijden tegen Fulham en Tottenham Hotspur. In februari kreeg hij bij Huddersfield Town gezelschap van de twee jaar jongere Nick Bilokapic, die eerder dit jaar met Australië deelnam aan het WK Onder-17 in Brazilië. “Je moet je voorstellen dat je bij Helmond Sport in de Onder-18 speelt en niemand in de Eredivisie kijkt naar je. PSV, Vitesse, Ajax zeggen allemaal: ‘Nee, dat is niks’. Vier of vijf maanden later zit jij bij de wedstrijdselectie tegen Tottenham en Fulham”, verwijst Males naar Chapman. “Die jongens zijn echt naar Huddersfield gehaald om op termijn in het eerste te spelen. Als je als buitenlandse jongen naar Engeland wordt gehaald, moet je echt twintig tot dertig procent beter zijn dan de keepers die er al zitten. Het kost natuurlijk een hoop geld en dat wordt een investering.”

De kans is groot dat Chapman en Bilokapic spoedig gezelschap krijgen van nog twee pupillen van Males. Luke Cukar maakte tevens deel uit van de Australische jeugdploegen en werkte reeds stages af bij Cardiff City en Charlton Athletic, maar heeft ook een uitnodiging van Hajduk Split op zak. Males geeft echter het hoogst op van Josip Orlovic, de Australisch jeugdinternational die op vijftienjarige leeftijd al zijn debuut maakte in het eerste elftal van Sydney United. “Bij Fulham heeft hij al een succesvolle stage afgewerkt, Bournemouth is ook geïnteresseerd. Er zijn ook contacten geweest met Liverpool en Tottenham Hotspur. Hij eindigt in de Premier League of het café, een van de twee. Nou ja, café is wat ruw gezegd. Hij wordt top of je hoort er niks meer van”, stelt Males. Waar hij vijf jaar geleden eigenlijk nog geen ervaring had als keeperstrainer, wordt zijn academie in Australië nu the goalkeeper factory of the Premier League genoemd. Bovendien produceert Sydney United nu aan de lopende band potentiële topkeepers, terwijl voor de komst van Males Zeljko Kalac (tegenwoordig hoofdtrainer bij de club) in 1995 de laatste doelman was die de befaamde jeugdopleiding verliet voor de oversteek naar Europa.

Wat zorgt ervoor dat jouw aanpak of filosofie zo goed werkt?
“Het is een beetje een controversiële aanpak, het is niet in de lijn met wat er gecommuniceerd wordt in de goalkeeper curriculum van de Australische voetbalbond. Bij de meeste clubs zou ik ontslagen worden of een klacht aan mijn broek krijgen voor mijn manier van communiceren. Maar ja, het werkt op de een of andere manier. Ik heb gesprekken met ouders en zij waarderen het, ik ben open en zeg hoe ik communiceer en mijn dingen doe.”

In welk opzicht is die manier van communiceren controversieel?
“In onze communicatie zit ook heel veel cynisme en hard language. Ze denken: die coach is knettergek, hij is net zoals wij. Hij heeft hetzelfde meegemaakt, ik kan met hem praten alsof hij een klasgenoot is. Maar toch is er een barrière dat ze respect voor me hebben. Ze weten dat ze niet met mij moeten kloten. Door die band stijgen ze ook naar een hoger niveau. Ik ben de hele dag met ze bezig, als een soort leraar, grote broer, vader of mentor. Veel jongens in Nederland slagen niet omdat ze naar mijn mening mentaal zwak zijn. Wat daarbij ontbrak was een mentorfiguur. Je kan de beste coach hebben en op papier werken met de beste mensen, maar als ze geen empathie tonen, raak je in de problemen.”

Males kijkt ondertussen op zijn telefoon. “Die jongen stuurt me een foto van zijn eten, kip met rijst. Is dit goed? Kan ik dit eten? Het gaat niet alleen om de eigenschappen van een keeper, maar ook om dingen buiten het veld. Wat eet je? Hoe laat ga je naar bed? Wat doe je voor en na de training? Hoe combineer je je scholing? Hoe zit je mentaal in elkaar? Verwende kinderen die door hun ouders worden gebracht, laat ik met het ov komen. Zodat ze weten waarvoor ze het doen. Dan denken ze: hé, shit. Ik word niet gebracht, ik heb niet die luxe.”

Maakt dát jouw werkwijze als keeperstrainer uniek, denk je?
“Mijn werk als keeperstrainer is een 24-uursbaan. Als die jongens vragen hebben of iets extra’s willen doen, ben ik altijd bereikbaar. Veel keeperstrainers, en daar wil ik niet minachtend over doen, zijn oud-keepers die geen baan hebben. Die komen bij een club terecht, krijgen een salarisje en doen een uur wat er gevraagd wordt, om vervolgens weer naar huis te gaan.”

Was het niet enigszins lastig om ergens in te stappen zonder enige ervaring als keeperstrainer?
“Kijk, ik ben zelf als keeper opgegroeid. Doordat ik veel heb gescout, onderdeel heb mogen uitmaken van andere profclubs, rond de wereld heb gereisd en altijd een liefde heb gehad voor het keepersvak, heb ik me heel breed kunnen oriënteren op de verschillende manieren van aanpak in het opleiden van keepers. Die transitie was niet groot. Het scheelt als je ermee bent opgegroeid, je zelf een beperkte opleiding hebt gehad als keeper omdat veel dingen niet voorhanden waren en een beetje intelligent bent. De beste keeperstrainers hebben vaak geen grote carrière gehad. Kijk naar John Achterberg of Frans Hoek. Als je op een lager niveau hebt gezeten, weet je wat er ontbreekt en wat je nodig hebt. Ik kijk naar keepers sinds ik vijf jaar oud ben. Dag in, dag uit keek ik naar oude VHS-banden. Ik pakte als jonge jongen geregeld de trein naar PSV om keeperstrainingen te bekijken van Ronald Waterreus en Patrick Lodewijks. Dat nam ik dan op met een grote, ouderwetse camera om het thuis terug te kunnen kijken. Als je dan naast die passie ook nog eens een verhaal goed kan communiceren, kan het werken.”

Hoe uit zich dat op de trainingen?
“De trainingen zijn wedstrijdgericht. Je kan wel ballen gaan schieten, maar hoeveel ballen krijg je nu in een wedstrijd? Het draait vaak om de keeperstrainer, die probeert iets te creëren wat hij voor ogen heeft. Daar ben ik het in principe niet mee eens. Ik kan wel zeggen: ‘Dit is de techniek, je moet dat en dat doen’. Nee, je moet ook je eigen keeper zijn. Bovendien draait het niet om mij, maar om het ontwikkelen van die jongens. Daarom stel ik ze vragen, wat ze er zelf van vinden. There’s no wrong or right. De jongens in Australië willen graag de overstap naar Europa maken, dus daar probeer ik ze voor klaar te stomen. Ieder land heeft zijn eigen werkwijze en methode, Duitse keepers zijn anders dan Nederlandse keepers. Hetzelfde geldt voor Spanjaarden, Italianen en Engelsen. In mijn aanpak komen alle basisfacetten van toplanden naar voren, dat breng ik samen in één pakket. Je ziet dat als je één filosofie hebt meegekregen, dat een stage in een ander land dan kan uitdraaien op een teleurstelling. De keepers die wij opleiden, zijn in staat verschillende technieken toe te passen door het brede vakkenpakket. En iedere keeper loopt hier voorop als er conditieoefeningen zijn.”

Heb je je in dat opzicht ook laten inspireren? In een vorig interview met Voetbalzone sprak je bijvoorbeeld vol bewondering over de gang van zaken bij Tottenham Hotspur.
“Dat staat voor mij nog steeds als een huis. Michel (Vorm, red.) heeft alles voor mij gedaan. Dat was niet even vanaf de zijkant naar de training kijken, maar ik mocht mee-eten, voerde een een-op-een-gesprek met Mauricio Pochettino, hij gaf me een rondleiding en een Powerpoint-presentatie. Zeljko Kalac is onze hoofdtrainer bij Sydney United, de oud-keeper van onder meer Roda JC en AC Milan. Hij heeft de Champions League gewonnen, twee WK’s gespeeld. Hij speelde bij AC Milan met Ronaldinho en David Beckham, werkte onder Carlo Ancelotti. Tja... Die man heeft zoveel ervaring, naar hem luister ik gewoon. Als je daar iedere dag mee werkt en je praat met hem over het voetbal, leer je de kleine kneepjes van het vak. Je bent dom bezig als je daar géén gebruik van maakt. We hebben hier ook een conditietrainer (Anthony Crea, red.) die acht jaar bij de nationale ploeg heeft gewerkt, met Guus Hiddink bijvoorbeeld. In het verleden was ook Miro Vlastelica hier trainer, iemand van wie ik heel veel geleerd heb op het gebied van man-management. Dat zijn mensen met zoveel ervaring en de inside information neem je allemaal mee in je eigen filosofie. Ik gebruik de ingrediënten in mijn kookkunsten. Uit de opleiding tot keeperstrainer kan je ook wel wat dingen halen. Maar ik ben heel slecht in de theorie, ik heb een herkansing moeten doen. Het gaat er dan om dat je alles op papier moet zetten, maar in de praktijk werkt het anders. Daardoor word ik behandeld als buitenbeentje.”

Ondanks het succes bestaat er dus niet echt erkenning in Australië, begrijp ik?
“Totaal niet, eigenlijk. We hebben in principe de meest succesvolle keepersacademie van Azië. Het is een beetje hetzelfde als dat Helmond Sport vier keepers aflevert aan nationale jeugdploegen en Engelse Premier League- en Championship-clubs. Dat is uniek, zeker vanuit de omstandigheden waarmee we hier te maken hebben. Er is geen waardering, omdat in Australië bepaalde mensen in de hiërarchie het niet echt kunnen waarderen als je succes hebt. Maar goed, ik doe mijn ding en het maakt niet uit wat andere mensen denken. Het gaat erom dat ik die jongens kan helpen in hun ontwikkeling. De jongens maken de stappen die ik helaas niet heb kunnen maken. Wat er ontbrak bij mij, geef ik aan die jongens. Door het succes voel ik me als hen.”

“Misschien heb ik niet de beste mogelijkheden. Kijk, bij Tottenham heb je alles. Een medische staf, tien andere trainers, dokters, specialisten, velden, financiële mogelijkheden: alles wat je nodig hebt, is aanwezig. Oké, ik had geen voedingsadviseur. Dan moet je een jongen zelf uitleggen wat gezond eten is. Een simpel voorbeeld: ga je naar de McDonald’s vier keer per week of probeer je zelf wat te koken. Als je verse producten gebruikt in plaats van allemaal pakjes uit de supermarkt en je logische verstand gebruikt, dan kom je al een heel eind. Psychologische begeleiding. Wat is psychologische begeleiding? Bij een topclub zit dan iemand die daarvoor gestudeerd heeft. Maar die is zelf nooit keeper geweest. Die is waarschijnlijk nooit in een omgeving geweest om te slagen als topsporter. Daar heb je simpele gesprekken over. We moeten veel dingen misschien niet veel moeilijker dan ze in werkelijkheid zijn.”

Toch kan ik me voorstellen dat je graag met meer middelen zou kunnen willen werken.
“Ik zeg tegen die jongens: ‘Je hebt misschien niet de financiële mogelijkheden om de levensstijl van Cristiano Ronaldo na te bootsen, maar je moet daarin creatief zijn’. We hebben geen cryosauna’s, maar ze hebben nu gewoon een groene container met ijs gevuld en zijn daarin gaan zitten. Sommige jongens bouwen een gym thuis. Ze doen alles om resultaten te halen. Als je dat beschikbaar zou hebben op de club. Tja, de resultaten die je dan kan boeken... Ongelofelijk. We racen nu in een Golfje, maar als je in een Ferrari kan rijden op het circuit...”

Ambieer je dan zelf niet een stap hogerop, bijvoorbeeld binnen Australië?
“Er zijn voor mij mogelijkheden om naar de A-League te gaan, maar ik ben er niet echt happig op. Australië is heel politiek, Sydney is een klein dorp. Wat je veel hebt, is vriendjespolitiek. Australiërs zijn er goed in om dingen uit te leggen, op papier te zetten en te presenteren. Maar ze hebben niet echt de knowledge of de ervaring om concrete resultaten te boeken. Sommige dingen kan je gewoon niet toepassen, dat zie je helaas bij veel clubs. Bij Sydney United werk ik met iemand als Kalac... Dan heb ik niet de behoefte om binnen Australië ergens anders naartoe te gaan.”

Als je een stap maakt, zal dat dus eerder richting het buitenland zijn?
“Mocht ik in het buitenland iets gaan doen, wil ik dat het een goed project is. Mijn voorkeur ligt toch meer bij het eerste elftal, mijn filosofie is goed toe te passen in een omgeving waar je nog kunt groeien. Bijvoorbeeld Ajax, waar je veel werkt met jonge keepers. Ik denk dat als ik mijn filosofie bij Ajax kan toepassen, ik toppers kan creëren. Zulke uitdagingen zijn zeker interessant. In Europa, dan praat ik over Nederland of Engeland. Of het Midden-Oosten. In Spanje en Italië heb je veel goede trainers, dus het is moeilijk daar het verschil te maken.”

Aan de andere kant: na in korte tijd zo’n beetje de hele wereld te hebben over gereisd, zit je nu alweer vijf jaar in Australië. Dan moet je je in zekere zin ook wel op je plek voelen.
“Goed op mijn plek, nou ja. Eigenlijk niet zo, als ik open en eerlijk ben. De mogelijkheden zijn redelijk beperkt en als land vind ik Australië niet top. Dan ga je wat dieper. Ik houd van Nederland: de manier van denken, we zijn open, we zijn creatief, je kan een mening hebben. Ik kan jou iets vertellen of kritiek hebben. Als ik bepaalde feiten heb die ik met argumenten kan onderbouwen, kunnen wij een discussie voeren zonder politiek correct te zijn. Daar hecht ik veel waarde aan en dat ontbreekt naar mijn gevoel in de mindset over het algemeen in Australië. Als Nederlanders zijn we door innovatie en creativiteit toch altijd in staat om unieke prestaties te leveren, over de hele wereld.”

Lees hieronder de drie delen van het uitgebreide interview dat Voetbalzone eerder met Vitas Males had:
‘In de kantine was er kebab en won onze rechtsbuiten de Turkse versie van Idols’
‘Die fans nemen dan Bengaals vuurwerk mee: dat zou een chaos zijn’
‘Ik was ook zo’n YouTube-clown die keeperstrainingen van internet plukte’