Hoe Galatasaray en Fenerbahçe ooit bijna één club werden

Derby’s. Zodra het nieuwe competitieprogramma gepubliceerd wordt, omcirkelen fans met een rode stift de datum waarop zijn of haar club de aartsrivaal treft in een wedstrijd die om meer gaat dan alleen winst. Aan derby’s zitten vaak veel diepere verhalen vastgeplakt dan de verhalen die zich op het voetbalveld hebben afgespeeld. De komende periode duikt Voetbalzone wekelijks in verschillende voetbalderby’s en de achtergrond hiervan. In deze editie een derby die gedeeltelijk in Europa en gedeeltelijk in Azië plaatsvindt.

Je moet als voetbalfanaat erg hard zoeken om een intensere derby te vinden dan de Intercontinental Derby tussen Galatasaray en Fenerbahçe, ook wel bekend als de derby van Istanboel. Ondanks dat de clubs met Besiktas nog een team in de nabije omgeving hebben waarmee ook een felle rivaliteit wordt gedreven, is dit de wedstrijd die heel Turkije al weken voor het eerste fluitsignaal in bedwang houdt.

De krijgers op het veld die een derby winnen zijn nadien onsterfelijke helden, terwijl een verlies garant kan staan voor een ontslag op staande voet. In Turkije spreekt men van Zit Kardesler, wat vrij vertaald ‘tegengestelde broeders’ betekent. Het is een broederstrijd met als inzet eeuwige roem en een plaats aan het hoofd van de tafel.

Galatasaray

Van de twee Turkse grootmachten is Galatasaray de oudste. Aan het begin van de twintigste eeuw maken studenten van het Galatasaray Lyceum kennis met de sport. Hoewel er veel animo is, komt een voetbalclub de eerste paar jaar nog niet van de grond. De Ottomaanse machthebbers verbieden uit angst voor progressieve en nationalistische invloeden deelname aan sportactiviteiten.

Ali Sami Yen is de grote meneer in de historie van de Turkse topclub, al is hij in 1905 ook slechts een ambitieuze student aan het lyceum. Hoezeer de machthebbers van het Ottomaanse Rijk en de schoolleiding de sport tegen willen gaan, blijkt de liefde sterker. Yen en dertien andere studenten richten op 20 oktober 1905 de voetbalclub Galatasaray Spor Kulübü (SK) op en voegen zich toe bij de voetbalcompetitie van Istanbul, die op dat moment vier teams telt.

Het rood en geel dat nu op het tricot van Cimbom te zien is, wordt pas na twee mislukte kleurenpaletten ingevoerd. De eerste wedstrijd speelt Galatasaray in een rood-wit tenue, ter ere van de Turkse vlag. Deze tenues worden na de wedstrijd in beslag genomen door agenten die deze kleurensamenstelling te nationalistisch vinden. De kleuren geel en blauw worden drie wedstrijden gebruikt, maar dit blijken ongelukskleuren, daar Galatasaray die drie opeenvolgende wedstrijden verliest. Saillant genoeg zal rivaal Fenerbahçe in dit kleurenpalet veel successen boeken. Hierna wordt pas het iconische rood-geel gekozen.

In de beginjaren speelt Galatasaray veel duels met Griekse en Engelse tegenstanders, alvorens daar een abrupt einde komt door de Eerste Wereldoorlog. De spelers verruilen het voetbalveld voor het slagveld en velen keren niet meer terug. Niet verrassend duurt het jaren voor Galatasaray om de opmars die het voor de oorlog was begonnen op te pakken.

In de jaren twintig wordt de Brit Billy Hunter aangesteld. De Engelsman heeft dan al een dienstverband bij het Nederlands elftal erop zitten. Met Hunter aan het roer speelt Galatasaray frivool, aanvallend voetbal en wint het in de twintiger jaren vijf keer het Istanbulse kampioenschap. De club kroont zich tot de invoering van het betaalde voetbal in 1959 nog vijf keer tot de beste club van de Turkse miljoenenstad.

Net als Besiktas en Fenerbahçe is Galatasaray nog nooit gedegradeerd uit de Turkse Süper Lig. De eerste seizoenen bevat de competitie zestien teams, verdeeld over twee competities van acht ploegen. De winnaars van beide kampioenschappen spelen tegen elkaar in een tweeluik. In het kalenderjaar van 1959 weet Galatasaray de ‘rode’ competitie te winnen, terwijl Fener beslag legt op de ‘witte’ competitie. In de eerste finalewedstrijd wint Galatasaray met 1-0 door een schot dat het net letterlijk scheurt, maar in de terugwedstrijd is de aartsrivaal met 4-0 veel te sterk en eindigt het debuutseizoen met een deceptie.

Ook in de twee seizoenen daarna lukt het Aslanlar niet om het kampioenschap te winnen, maar vanaf 1961/62 is het hek van de dam. Galatasaray wint voor de eerste keer in de clubhistorie het landskampioenschap en voegt daar een seizoen later prompt de tweede aan toe. In het tweede seizoen scoren de spelers van de kampioen 105 keer, een record dat nog altijd niet geëvenaard is. In 1962/63 wordt Fenerbahçe tevens over twee wedstrijden met 4-2 verslagen in de eerste editie van de Turkse beker, waardoor Galatasaray de dubbel wint.

De club blijkt een echte cupfighter, daar het team in de komende vijf seizoenen nog vier keer beslag legt op de nationale beker. Een smetje is dat er in die seizoenen geen enkel kampioenschap kan worden bijgeschreven. In 1966 richt de Turkse voetbalbond (TFF) de Supercup op tussen de kampioen en de bekerwinnaar. Ook in dit toernooi is Galatasaray de eerste winnaar.

In 1971, 1972 en 1973 verovert de club daarna het Turkse kampioenschap. Het is de eerste keer dat een team het presteert om drie titels op rij te winnen. Wel ziet de kampioen legende Metin Oktay afzwaaien. De spits van de Turken weet in zijn carrière zes keer de topscorerstitel te winnen en heeft daarmee een groot aandeel aan de geboekte successen.

Vervolgens kent de club een periode van prijzendroogte. De beker wordt pas negen seizoenen later weer aan de palmares toegevoegd en het kampioenschap laat tot 1986/87 op zich wachten. In eigen land wordt Galatasaray weer een ploeg om rekening mee te houden, ook in Europa maakt de ploeg voor het eerst furore. Galatasaray reikt in het seizoen 1988/89 tot de halve finale van de Europa Cup I, de voorloper van de Champions League, maar moet daarin zijn meerdere erkennen in Steaua Boekarest.

De Turkse voetbalclubs kunnen tot voorheen weinig indruk maken in de Europese voetbalcompetities, maar de aanstelling van verschillende Duitse trainers helpt Galatasaray om in Europa hoge ogen te gooien, bijvoorbeeld door in 1993 Manchester United uit te schakelen in de Champions League.

Aan het eind van de jaren negentig breekt een glansrijke periode aan voor Cimbom. Als eerste Turkse ploeg ooit legt het beslag op een Europese prijs en daar komt dan ook direct een tweede prijs achteraan. In 1999/2000 wordt Arsenal in de UEFA Cup-finale na penalty’s met 4-1 verslagen en in de zomer volgt een 1-2 overwinning op Real Madrid, waardoor de UEFA Super Cup meereist in het vliegtuig naar Istanboel.

Tussen 1996 en 2000 wint Galatasaray vier keer het landskampioenschap, allen onder leiding van succestrainer Fatih Terim. Hierna komt de club echter in geldproblemen en stokt de hegemonie enigszins en tussen 2000 en 2010 wordt Galatasaray nog maar drie keer kampioen.

Vanaf 2010 kent Gala weer betere tijden en inmiddels staan er 23 kampioenschappen in de prijzenkast, wat Galatasaray de Turkse recordhouder maakt. Achttien keer pronkt de Turkse beker in deze kast en er staan ook zeventien Supercup-bekers, aangevuld met de twee Europese prijzen.

Fenerbahçe

Fenerbahçe ziet ruim twee jaar na Galatasaray het levenslicht, in het Aziatische district van Istanboel genaamd Kadiköy. Het is de tijd waarin het door de eisen van de Ottomaanse heersers niet makkelijk is om een club op te richten en dus gebeurt het erg secreet. Drie mannen richten in het hoogste geheim Fenerbahçe SK op. De naam komt van een historische vuurtoren en betekent eigenlijk ‘tuin van de vuurtoren’.

In 1909 is Fener de nieuwste club die wordt toegelaten tot de Istanboelse voetbalcompetitie en met de vijfde plaats beleeft het een degelijk debuutseizoen. Tot aan de intrede van de Süper Lig in 1959 zou de club negen kampioenschappen naar Kadiköy halen. Zoals geschreven is de eerste Süper Lig-campagne een prooi voor de Gele Kanaries na een 4-1 overwinning op de aartsvijand.

Het seizoen daarna, als de competitie is uitgebreid naar één landelijke divisie met twintig teams, is Fener weer de sterkste van het land. Het is het startschot van een periode waarin de club veel titels aaneenrijgt. In de jaren zestig, zeventig en tachtig komen de kampioenschappen met grote regelmaat naar het Aziatische deel van Istanboel. In de jaren zestig wint de club nog vier keer het landskampioenschap en in de jaren zeventig en tachtig gezamenlijk zes keer.

In internationaal verband is Fenerbahçe een stuk minder succesvol dan de oudere stadgenoot. Wel wordt in 1968 beslag gelegd op de Balkan Cup, een soort Europa Cup voor de beste clubs uit de Balkan. In de finale tegen AEK Athene ontlopen de teams elkaar weinig en moet er zelfs een derde finalewedstrijd aan te pas komen. Daarin blijkt Fener met 3-1 te sterk voor de Grieken.

De jaren negentig zijn stroef voor supporters van de Gele Kanaries. De club wint zelf maar één keer het landskampioenschap, terwijl rivalen Galatasaray en Besiktas de overige negen jaar de beste zijn. Zo rampzalig als de jaren negentig zijn, zo succesvol is de club begin 2000. De hegemonie van met name Gala is ten einde gekomen en in korte tijd schrijft Fenerbahçe vier titels bij.

Afgaande op de laatste veertien seizoenen zullen de supporters van Fener niet echt tevreden zijn. Het schamele aantal van twee kampioenschappen kan onmogelijk aan de torenhoge verwachtingen voldoen. Daarmee staat het totale aantal sinds 2013/14 op negentien kampioenschappen.

Ook heeft de club zeven keer de beker gewonnen, waarvan de laatste keer in de vorige jaargang. In de finale wordt met 2-0 gewonnen van stadgenoot Basaksehir. De laatste keer dat de Supercup aan de prijzenkast is toegevoegd, dateert van 2014, waarmee het totaal op negen staat.

De confrontaties

The Eternal Derby, the Intercontinental Derby en the Derby of Hate. Het is een greep uit de bijnamen die de ontmoetingen tussen Galatasaray en Fenerbahçe op een goede manier vertegenwoordigen. Want het lijkt er inderdaad op dat de teams tot in de eeuwigheid elkaars vijanden zullen blijven.

Het scheelt niet veel of er was nooit sprake geweest van een derby tussen de twee Turkse grootmachten. Nadat Galatasaray en Fenerbahçe in het begin van de twintigste eeuw tot de Istanboelse voetbalcompetitie toetreden, vinden er snel gesprekken plaats om de teams samen te voegen tot één geheel en de naam Türkkülübü te dragen. Het akkoord is op handen, maar door de Balkan-oorlog in 1913 is dit nooit van de grond gekomen.

De ontmoeting van aanstaande zondag betekent alweer de vierhonderdste confrontatie. De eerste krachtmeting dateert van 7 januari 1909 en op die dag gaat Galatasaray de boeken in met de eerste overwinning: 2-0. Het is Fenerbahçe dat de meeste overwinningen op zijn naam heeft geschreven. In de 399 ontmoetingen komen de Gele Kanaries 148 keer als winnaar uit de strijd.

Vooral in het eigen Sükrü Saracoglu Stadium blijkt de club schier ongenaakbaar. In februari 2020 wint Galatasaray voor het eerst in twintig jaar (23 wedstrijden) in het hol van de leeuw. Sindsdien lijkt de vloek te zijn doorbroken, daar Galatasaray drie van de laatste vijf ontmoetingen in het stadion van Fener met winst heeft afgesloten. Galatasaray heeft zelf 128 keer de derby gewonnen en 123 maal heeft er een puntendeling plaatsgevonden.

In contrast met andere derby’s is de haat niet per se te herleiden naar één reden. Er is geen verschil in geloofsovertuiging en ook een klassenverschil is niet de aanleiding waarom deze derby zo heetgebakerd is, al is Fenerbahçe van oudsher de ploeg van de arbeiders. Vooral in de vroegere jaren is dit verschil merkbaar. Galatasaray heeft traditioneel een supportersgroep met een meer elitaire achtergrond, maar van dit klassenverschil is heden ten dage niet meer zoveel te merken. De beste verklaring is dat de haat gewoon zo gegroeid is door alle veldslagen die de teams hebben uitgevochten op en naast het veld.

Galatasaray en Fenerbahçe zijn simpelweg by far de meest succesvolle clubs van Turkije. Wedstrijden tussen de twee gaan altijd ergens om. Het is beladen, het is grof en het is dodelijk. Voor en na wedstrijden hebben talloze supporters het leven gelaten in rellen tussen de supportersgroepen.

Voormalig Galatasaray-manager Graeme Souness kan alles vertellen over de verhitte krachtmeting. In 1996 staat het elftal van de Schot tegenover Fenerbahçe in de finale van de Turkse beker. In die eindstrijd, die over twee wedstrijden gespeeld wordt, deelt Gala de eerste tik uit met een 1-0 overwinning. De Welshe Dean Saunders scoort al binnen vijf minuten en is daarmee de matchwinner.

Twee weken later staat de return gepland in de thuisbasis van Fenerbahçe. Aykut Kocaman zet na ruim een half uur spelen de 1-0 op het scorebord en brengt de teams daarmee in balans. Pas in de 116de minuut komt er een aanpassing op het scorebord. Het is de 1-1 van goudhaantje Saunders. Galatasaray wint de felbegeerde trofee, maar aan het vieren komt al snel een einde.

Souness rent na de wedstrijd met een rood-gele vlag in zijn hand naar de middenstip van het Sükrü Saracoglu Stadium, waar hij deze in de grond plant. Wanneer de oefenmeester achterom kijkt ziet hij al dat een woedende menigte van Fenerbahçe-supporters hem tracht in het nekvel te grijpen. Souness haast zich weg van de massa en blijft, vooral dankzij een indrukwekkende muur van politieschilden, ongedeerd.

Niet handig, maar het levert hem wel de bijnaam Ulubatli Souness op. Een verbastering van Ulubatli Hasan, die in de Turkse geschiedenis te boek staat als held. In 1453 wordt de heldhaftige Hasan vermoord nadat hij een vlag van het Ottomaanse rijk plant bij de succesvolle belegering van Constantinopel, het huidige Istanboel.

Een wedstrijd waar Galatasaray-supporters met veel meer afgrijzen naar terugkijken is die van 6 november 2002. Die dag ontvangt Fener Galatasaray met onder meer de Argentijnse middenvelder Ariel Ortega en de markante doelman Rüstü Reçber in de basis.

De thuisploeg maakt die dag gehakt, of misschien beter gezegd sucuk, van de gezworen aartsvijand. Treffers van Tuncay Sanli, Ortega, een dubbelslag van Serhat Akin, Ceyhun Eris en Ümit Özat gidsen de Gele Kanaries naar een 6-0 overwinning.

Aan de andere kant plagen supporters van Galatasaray de rivaal met het feit dat zij in 2012 na een doelpuntloos gelijkspel het kampioenschap weten te bewerkstelligen in de arena van de vijand. Na het laatste fluitsignaal breekt de chaos op de tribunes uit tussen supporters van de thuisploeg en beveiligers. De Turkse voetbalbond wil de kampioensbeker in de kleedkamer overhandigen, maar daar ging Galatasaray niet mee akkoord. Nadat de storm na zo’n drie uur ging liggen, kregen de spelers van Cimbom alsnog de trofee in handen op het gras van de aartsrivaal.

In mei 2013 vindt een van de treurigste taferelen in de recente historie plaats buiten het veld. Fenerbahçe heeft op het veld met 2-1 gezegevierd tegen Galatasaray wanneer na de wedstrijd een negentienjarige aanhanger van de eerstgenoemde club wordt neergestoken op het treinstation door supporters van Gala.

Voorbeschouwing

Aanstaande zondag staat de derby voor de derde keer dit seizoen op het programma, ditmaal in het Rams Park van Galatasaray. Op 24 december 2023 blijven de teams in de eerste ontmoeting van het seizoen steken op een doelpuntloze remise. Een dikke maand geleden, op 7 april, staat de tweede ontmoeting van het seizoen op het programma.

In Sanliurfa staat dan de finale van de Super Cup gepland, een wedstrijd waar nog lang over wordt nagesproken. Fener gooit uit protest voor het drukke speelschema een elftal aan jeugdspelers voor de leeuwen. Het duurt niet lang of de bal ligt al achter doelman Furkan Akyuz van Fenerbahçe. Mauro Icardi werkt een voorzet van Baris Alper Yilmaz binnen: 1-0.

De wedstrijd gaat hierna niet door op de gebruikelijke wijze. De spelers in het geel-blauw lopen na de treffer van het veld en keren niet meer terug. Het resulteert in een toegekende 3-0 overwinning voor de gastheren.

Galatasaray is de trotse koploper van de Turkse Süper Lig. Het 24ste landskampioenschap is binnen handbereik, daar Galatasaray bij winst of een gelijkspel tegen de aartsvijand weeral kampioen wordt. Fener zal er alles aan doen om de festiviteiten in ieder geval voor één week te verstoren. Gemakkelijk zal dat niet gaan. Galatasaray heeft dit seizoen pas één keer aan het kortste eind getrokken.

Cimbom heeft een selectie met veel bekende namen. In de punt is voormalig Inter-fenomeen Icardi een garant voor treffers. Dit seizoen staat zijn doelpuntentotaal op 23 goals in 32 wedstrijden. De goaltjesdief wordt regelmatig geflankeerd door Hakim Ziyech. De Marokkaanse creatieveling is dit seizoen bij negen goals betrokken in zeventien wedstrijden.

Achter Icardi heeft voormalig PSV’er Dries Mertens een vaste plaats verworven als schaduwspits. De 37-jarige Belg mag dan op leeftijd zijn, met 34 wedstrijden, 9 goals en 15 assists kunnen we stellen dat de sleet er nog zeker niet op zit. De legendarische doelman Fernando Muslera staat nog altijd onder de lat bij de Turkse grootmacht. Al sinds 2011 speelt de Uruguayaanse sluitpost bij de recordkampioen en hij heeft inmiddels 506 keer het doel bewaakt.

Met Davinson Sánchez en Derrick Köhn heeft Galatasaray twee ex-Eredivisionisten in de achterhoede. In de aanval behoort ook Carlos Vinícius tot die categorie. Met Serge Aurier, Kerem Demirbay, Lucas Torreira, Tanguy Ndombélé, Wilfried Zaha, Tetê en Kerem Aktürkoglu in de selectie kan men spreken van een topteam voor hedendaagse Turkse begrippen.

Tegenstander Fenerbahçe kent een iets wisselvalliger seizoen, maar ook zij verloren pas eenmaal. Op 4 november 2023 gaat de ploeg met 2-3 onderuit tegen Trabzonspor. Ook de selectie van Ismail Kartal herbergt een aantal bekende namen.

Dusan Tadic is na jaren aanvoerder te zijn geweest in Amsterdam nu de vaste linksbuiten van de huidige nummer twee van Turkije. Daar moet hij de voorzetten geven op de gelouterde spits Edin Dzeko. De 38-jarige Bosniër heeft dit seizoen de teller al op twintig treffers staan. Hij voert de concurrentiestrijd met Rode Duivel Michy Batshuayi. In de verdediging is ervaren rot Leonardo Bonucci een bekend gezicht, al kan de Italiaan tot dusver nog niet zijn stempel drukken in de Turkse miljoenenstad.

Spelers die wel hun stempel kunnen drukken zijn voormalig Eredivisionisten Ferdi Kadioglu, Sebastian Szymanski en Jayden Oosterwolde. Het trio is bijna niet weg te denken uit de achterhoede van Kartal.

Met al deze spelers op het veld lijkt ook deze editie er een te zijn om niet te missen. Zondag om 18:00 uur fluit Arda Kardesler voor de eerste keer in wat voor hem ongetwijfeld een heetgebakerde dag gaat worden.