Hoe een voetbalreus na 660 miljoen aan aankopen nu vecht tegen degradatie

Het was niet de vraag of, maar wanneer het huwelijk tussen Everton en Rafael Benítez stuk zou lopen. Het werd uiteindelijk afgelopen zondag. Uitgerekend op de dag dat zijn voorganger Carlo Ancelotti zijn eerste trofee als trainer van Real Madrid in de wacht sleepte. Na slechts één zege te hebben geboekt in zijn laatste dertien Premier League-wedstrijden was het voor de clubleiding van the Toffees genoeg. Dat het huwelijk nog zo lang heeft standgehouden was misschien wel de grootste verrassing. Een verhaal over een van de grootste voetbalclubs van Engeland die momenteel strijdt tegen degradatie.

Door Mart Oude Nijeweeme

De nederlaag van afgelopen zaterdag tegen Norwich City (2-1), de ploeg die zes wedstrijden op rij had verloren zonder te scoren, was voor Benítez de spreekwoordelijke druppel. De manager begon goed aan het seizoen, stond in oktober knap vierde, maar zag zijn elftal vervolgens als een kaartenhuis in elkaar storten. De huidige nummer zestien van de Premier League staat slechts zes punten boven de degradatiestreep. In de laatste 13 wedstrijden werden slechts 6 punten behaald. De ploeg wist bovendien sinds 7 november niet meer de nul te houden en wacht al sinds eind augustus op een zege op het eigen Goodison Park. Het 'Get out of our club' op het spandoek van de meegereisde Everton-fans was dan ook niet aan dovemans gericht.

De fans staken hun gevoelens na een ruim vier uur durende reis niet onder stoelen of banken. Het gejoel na het laatste fluitsignaal was tekenend. Het was het gevoel van het verliezen van je club. En niet onterecht. In mei is het 27 jaar geleden dat Everton voor het laatst een prijs pakte, 17 jaar dat de club voor het laatst in de top vier eindigde en 13 jaar dat voor het laatst een finale werd bereikt (FA Cup, 2-1 verlies tegen Chelsea). Everton wordt nog altijd beschouwd als een van de grootste clubs binnen het Engelse voetbal, maar veel te vieren valt er al jaren niet meer. Het moet gezegd dat Benítez niet verantwoordelijk is voor alle sores. Dat gegeven lijkt ook tot de fans doorgedrongen. Niet voor niets dat het 'Sack the Board' van de tribunes galmde op Carrow Road.

En toch was ook de aanwezigheid van Benítez een groot probleem. Een doorn in het oog voor veel Everton-fans. Zijn connectie met Liverpool, de club die hij tussen 2004 en 2010 diende, betekende dat de verhoudingen vanaf de eerste dag op scherp stonden. De passieve en defensieve speelstijl deed daar nog een schepje bovenop. Benítez wijst vooral naar de verzachtende omstandigheden. De afwezigheid van Dominic Calvert-Lewin bijvoorbeeld, die door een gebroken teen én een spierblessure vier maanden aan de kant stond. Ook het wegvallen van Richarlison, Yerry Mina en Abdoulaye Doucoure liet zijn sporen na. Tel daar bij op dat Everton over een kwaliteitsarme selectie beschikt.

"We wisten dat het niet gemakkelijk zou worden", zei Benítez afgelopen zondag na zijn vertrek als manager. "Het was een grote uitdaging, zowel emotioneel als sportief. Mijn liefde voor deze stad, voor Merseyside en haar mensen, heeft me deze uitdaging laten aangaan, maar pas als je binnen bent, besef je de omvang van de taak. Vanaf de eerste dag hebben mijn staf en ikzelf gewerkt zoals we altijd doen, met inzet en volledige toewijding. We moesten niet alleen resultaten behalen, maar we moesten ook de harten van mensen veroveren. De financiële situatie en de blessures die daarop volgden maakten het echter nog moeilijker."

De cijfers spreken boekdelen. Everton heeft 19 punten na 20 wedstrijden. Slechts één keer eerder behaalde de club minder punten in deze fase van een Premier League-seizoen (1997/98, met een zeventiende plek als eindnotering). Ook persoonlijk was Benítez bezig aan een dramatisch seizoen. De keuzeheer, wiens laatste baan in de Premier League voor Everton bij Newcastle United was, verlaat de club met een overwinningspercentage van 31,8 procent, een diepterecord als manager van een Engelse club. Tot oktober had Everton slechts in één wedstrijd meer dan vijftig procent balbezit (51 procent tegen Burnley). Benítez liet het initiatief liever aan de tegenstander in de hoop een snelle tegenaanval op te zetten. Om te kunnen counteren moet je echter wel over een solide elftal beschikken. En dat was allerminst het geval.

Volgens Engelse media stond het vanaf het begin vast dat Benítez op een dag zou clashen met Marcel Brands. De technische man vertrok in december, nadat zijn contract in april nog met drie jaar werd verlengd. Brands had liever een andere manager aangesteld, maar moest toezien hoe de voorkeur van eigenaar Farhad Moshiri uitging naar Benítez. De Spanjaard was op de hoogte van het gebrek aan kwaliteit binnen de selectie. Brands haalde afgelopen zomer vier spelers naar Goodison Park, allemaal op aanraden van Benítez: Demarai Gray, Andros Townsend, Salomón Rondón en Asmir Begovic. Kosten? Nog geen 2,5 miljoen euro. Na de pijnlijke derbynederlaag tegen Liverpool (1-4) hield Brands het voor gezien.

De ergste nachtmerrie van de Evertonians werd werkelijkheid, toen fans van de grote aartsrivaal de naam van Benitez scandeerden na de vernederende 1-4 nederlaag. Het was de eerste keer dat the Reds vier keer wisten te scoren in een uitduel bij Everton sinds de 0-5 overwinning in 1982. De onvrede onder de fans kwam na afloop van het duel tot uiting. Bij het verlaten van de eretribune werd Brands de huid verrot gescholden door een boze supporter. "Ga weg bij deze club! Eruit! Heb jij deze spelers gehaald? Dit was een absoluut dieptepunt. Wat een verschrikkelijke wedstrijd", beet een fan hem toe.

"Denk je echt dat het alleen aan de spelers ligt?", pareerde Brands. Vermoedelijk doelde hij daarmee op het verschil van inzicht binnen de clubleiding. "Het bestuur en ik zijn het erover eens dat er een verschil is in de visie en richting van deze mooie club", liet Brands weten in een statement na zijn vertrek. "Deze beslissing heeft wat tijd en overweging gevergd en was een van de moeilijkste die ik in mijn carrière ben tegengekomen." Amper een jaar eerder hing de sfeer er beduidend beter bij. "Met de zegen van Moshiri kostte het ons ongeveer één aflevering van Z-Cars om tot overeenstemming te komen”, grapte voorzitter Bill Kenwright bij de contractverlenging over een in de jaren zestig en zeventig populaire Britse politieserie.

Ook het vertrek van Dan Donachie kon op het conto van Benítez worden geschreven. Het hoofd van de medische staf, die verdeeld over twee periodes zeventien jaar in dienst was bij de club, werd aan de kant geschoven voor Cristian Fernandez, met wie Benítez eerder samenwerkte bij Newcastle United. De Spaanse manager was niet te spreken over de werkwijze van de medische staf, nadat hij dit seizoen onder meer lange tijd niet kon beschikken over Calvert-Lewin. Ook had hij zijn twijfels bij de blessures van Fabian Delph, Jean-Philippe Gbamin en André Gomes. De keuzeheer haalde in juli James Harley binnen als hoofd sportwetenschappen en werd in oktober herenigd met Fernandez.

De laatste daad van Benítez, goedkeuring verlenen aan de transfer van Lucas Digne naar Aston Villa, kon eveneens op weinig sympathie rekenen bij de achterban. Digne raakte betrokken bij een conflict op de training, waarna Benítez publiekelijk suggereerde dat de Frans international drukker was met zijn persoonlijke statistieken dan met het teambelang. Everton contracteerde met Vitalii Mykolenko en Nathan Patterson al twee vleugelverdedigers deze transferperiode. Ook Anwar El Ghazi werd naar Goodison Park gehaald. De Nederlander komt op huurbasis over van Aston Villa. Gevreesd wordt echter dat dit drietal het zinkende schip niet van een ondergang zal redden. Het elftal mist diepgang en kwaliteit, in vrijwel iedere linie.

In Engeland vraagt men zich ondertussen hardop af hoe meerderheidsaandeelhouder Moshiri het zo ver heeft kunnen laten komen. Sinds zijn komst zes jaar geleden hebben er zes verschillende managers aan het roer gestaan. Bovendien gaf de club onder twee verschillende directeuren meer dan 660 miljoen euro uit aan transfers. Vrijdag werd bekend dat Moshiri, de steenrijke eigenaar die sinds 2016 aan het roer staat, nog eens honderd miljoen pond in de crisisclub gaat pompen. De Britse Iraniër vergroot zijn aandeel daarmee naar 94,1 procent. Onder zijn bewind werd van alles geprobeerd. Van Ronald Koeman tot Sam Allardyce, van Marco Silva tot Carlo Ancelotti. De foute keuzes stapelden zich de afgelopen jaren op.

Yannick Bolasie, Theo Walcott, Morgan Schneiderlin, Davy Klaassen, Alex Iwobi, Moise Kean, Jean-Phillippe Gbamin, André Gomes, Yerry Mina en Cenk Tosun kostten allemaal ruim twintig miljoen pond, maar presteren deden ze niet. Everton besloot in te zetten op de routine van Wayne Rooney en James Rodríguez en liet Klaassen, Nikola Vlasic en Ademola Lookman vertrekken zonder ook maar een fatsoenlijke kans in het eerste elftal te hebben gehad. Noch Steve Walsh, de vermeende architect van Leicester City's Premier League-wonder, noch Brands, de joviale Nederlander die overkwam van PSV, wist het juiste recept te vinden. Terwijl de concurrentie slimme langetermijndoelen opstelt, is Everton van het ene masterplan naar het andere gestuiterd.

Ondertussen wordt er druk gespeculeerd over Benítez' opvolger. De fans zien Wayne Rooney graag terugkeren. Het kind van de club heeft al laten weten het moeilijk te zullen vinden om Everton af te wijzen, gezien zijn verleden bij de club. Rooney staat momenteel aan het roer bij Derby County, dat dit seizoen al 21 (!) punten in mindering kreeg en op de voorlaatste plaats staat in de Championship. Een andere naam die hoog op de shortlist staat is Roberto Martínez, zo meldde The Athletic. De bondscoach van België was tussen 2013 en 2016 ook al werkzaam op Goodison Park, maar krijgt met het oog op het WK in Qatar geen toestemming van de Belgische bond om vroegtijdig te vertrekken.

Voorlopig neemt assistent Duncan Ferguson de honneurs waar, zoals hij dat al vaker deed. Hij zou weleens de beste papieren kunnen hebben om definitief aangesteld te worden als nieuwe manager, gezien zijn relatie met de club. Ferguson kwam als speler tot ruim tweehonderd wedstrijden in het shirt van Everton en won er in het seizoen 1994/95 de FA Cup. "Het verleden laten we achter ons, we moeten vooruit. De spelers zullen alles moeten geven. De mouwen opstropen en vechten voor de club. Stel je voor dat we een fan zouden vragen om het shirt van Everton aan te trekken en het veld op te gaan. Wat denk je dat ze zeggen?", aldus Ferguson.

Eén ding staat vast, de fans van Everton verdienen meer.