Hoe de club van de legendarische Panenka een bijzondere mascotte kreeg

In de schaduw van voetbaltempels, miljardenballen en megalomane overnames leven er clubs in de marge. Waar de liefhebber nog het hof gemaakt wordt met historie, karakter en oprechte romantiek. Voor de rubriek Cultclubs leest Voetbalzone voor uit de sprookjesboeken van de voetbalbibliotheek. In deze editie: Bohemians Praag, de Tsjechische volksclub die zich na een bijzondere reis opvallenderwijs identificeert met een Australische kangoeroe.

Door Kevin van Buuren

Bohemians Praag 1905 werd in dat genoemde jaar opgericht als AFK Vršovice, naar de gelijknamige wijk in Praag die het stadion huisvest. Alhoewel de club in Tsjechië zeer bekend is, draagt het niet de grootse status van lokale giganten als Slavia en Sparta Praag. Ook de stadions zijn niet te vergelijken. Zo is de capaciteit van het stadion van Bohemians driemaal kleiner dan die van Sparta Praag: iets meer dan 6000 liefhebbers verzamelen zich iedere thuiswedstrijd om hun club aan te moedigen. In stadion Dolícek, de kleine jongen. Desondanks staat het recordbezoek van het stadion op liefst 18.000. Het stamt nog uit 1932, het jaar dat het stadion geopend werd. Na verbouwingen in 2003 en 2007 werd de capaciteit echter drastisch naar beneden gebracht.

Unieke naam, unieke club
Naast het voetbalfort onderging ook de clubnaam meerdere metamorfoses. Daarin kwam een opvallend kenmerk het meeste terug: de Engelse spelling van het woord Bohemians. Gezien de ligging van de vereniging in de historische regio Bohemen niet zo vreemd, maar toch ongebruikelijk voor een middelgrote volksclub in westelijk Tsjechië. Des te merkwaardiger is de bijnaam van de club: Kangaroos. Ook het logo beeld het beestje af en voor wedstrijden van de club stuitert er een menselijke kangoeroe over het veld. Het is alsof Bambi met glazen muiltjes op een prinsenbal verschijnt; een hoofdpersoon in het verkeerde sprookje. Totdat men hoort over het legendarische jaar 1927.

In dat jaar zoekt de Australische voetbalbond naar een Europese club om op het Oceanische continent te laten touren. De absolute top van de wereld zal geen heil zoeken in een voetbalwereld zonder status, dus kiest de bond voor Tsjecho-Slowakije. Ook nationale grootheden Slavia en Sparta Praag wijzen Australië af, waarna AFK Vršovice gevraagd wordt. De club zegt toe en zal negentien wedstrijden spelen tegen het Britse leger op Ceylon (tegenwoordig Sri Lanka) en verscheidene Australische teamsamenstellingen in de grote steden. Vanwege de taalbarrière worden de Tsjechen nooit bij naam genoemd, maar gedoopt tot Bohemians, inwoners van de historische regio Bohemen.

De gastclub toont zich succesvol en wint veertien van de negentien wedstrijden op het programma. Ter ere van hun goede resultaten, hun welwillendheid om Australië te bezoeken én de opgebloeide cultstatus als Bohemians, doet de Australische voetbalbond twee levende wallabies cadeau aan president Tomáš Masaryk. De Tsjecho-Slovaken maken echter geen onderscheid tussen grote of kleine kangoeroes. De dieren worden gestald in een plaatselijke dierentuin. Ter ere van het bezoek aan Australië en met globale bekendheid in het achterhoofd besluit AFK Vršovice vanaf dat moment door het leven te gaan als Bohemians AFK Vršovice. Bijnaam: the kangaroos.

De eer hooghouden
De oorspronkelijke Bohemien danken hun naam onder meer aan het historische hertogdom Bohemen, dat in de elfde eeuw onderdeel werd van het Heilige Roomse Rijk. In de negentiende eeuw werd ook het nomadische volk de Roma in Frankrijk aangeduid als les Bohémiens, omdat de Gens du Voyage bij aankomst beweerden uit Bohemen te komen. Sinds diezelfde eeuw wordt de naam in Frankrijk, Nederland en België ook gebruikt om mensen met een niet-traditionele levensstijl aan te duiden. Artistieke, vrije geesten die zich samen met zielsverwanten afscheiden van de maatschappelijke norm. Ook wat die definitie betreft kunnen de Praagse Bohemians zich terecht als zodanig identificeren.

Zo beschrijft VICE de fanatiekste fans als de ‘Ultra’s die liever blowen dan knokken’. De reggae-luisterende zielen op de tribune behoren tot de weinige aanhangers van de linkse politiek. Andere clubs hebben ‘een extreemrechts element’, legt een fan uit aan het medium. Al noemt een groot deel van de fans zichzelf liever apolitiek, antifascistische en -racistische spreuken bekleden desondanks het stadion. De vrijgevochten levensstijl wordt ook in 2011 geëtaleerd, wanneer het theater van Bohemians zich leent voor een voorstelling: ”What if the artist misses the ball. Samen met jeugdspelers van de club en artistieke gastoptredens beantwoordt de show de vraag: ‘wat als, midden een wedstrijd, de speler besluit de regels te negeren?’ Naakte kunstenaars en ballerina’s vullen het veld naast voetballers. Het is bijna even surrealistisch als Australische kangoeroes in Tsjechië.

Zes jaar eerder, in 2005, dreigt zowel de club als de historische betekenis van de naam verloren te gaan. In 1993 scheidt Bohemians zich van franchise TJ Bohemians Praha en wordt het een private club. Door financiële problemen loert een faillissement twaalf jaar later. Een situatie die de wraakzuchtige franchise als mogelijkheid gebruikt om het logo van de club uit te lenen aan lokale laagvlieger FC Strížkov Praag 9, uitkomend op het derde niveau. In diezelfde klasse moest Bohemians opdraven na het financiële mismanagement. De club was van de aardbodem verdwenen als de trouwe fans niet het nodige geld bij elkaar hadden gelegd om de club te redden. Nog altijd zou twintig procent van de club in handen zijn van liefhebbende supporters.

Bohemians Praag 1905 beleefde het grootste succes in het seizoen 1982/83, toen de club kampioen werd in de Tsjecho-Slowaakse competitie. In datzelfde seizoen reikte Bohemians tot de halve finale van de UEFA Cup, waarin Anderlecht te sterk bleek. Incidentele degradaties (na 2007/08 en 2011/12) in de competitie werden direct tenietgedaan met daaropvolgende promoties. De club in het groen-witte tenue is dan ook steevast actief in de hoogste competitie van Tsjechië. De bekendste speler die de vereniging voortbracht is hedendaags voorzitter van de club: Antonín Panenka. De geestelijk vader van de gelijknamige penalty speelde 230 wedstrijden voor de club, waarin hij 76 doelpunten maakte.