‘Hij heeft getekend in Nederland, maar niet bij de grootste club’

Dit artikel verscheen in februari al op Voetbalzone. Omdat Leonid Slutsky maandag officieel is voorgesteld als nieuwe trainer van Vitesse, valt onderstaand verhaal nu te herlezen.

MOSKOU - “Waarom dacht ik dit team te kunnen helpen? Hoe kon ik nou denken dat ik in het buitenland kon werken. Een andere taal, een andere mentaliteit en ik ben een buitenlander! Waar ben ik beland?” Aan een mahoniehouten bar houdt een cafébezoeker een gloedvol betoog vol zelfverwijt. Op de barkruk naast hem zit in een man in trenchcoat. Die neemt zijn bolhoed af, draait zich om en richt zich tot het publiek. “Waar jij bent beland? Wel, waar ben ík beland? Daar gaat het om.” Die man met bolhoed is Leonid Slutsky, misschien wel de toekomstige trainer van Vitesse.

Door Gijs Freriks

Vitesse
Slutsky krijgt met zijn optreden in de studio de lachers op zijn hand. Omdat het thema van de uitzending van de satirische televisieshow KVN ‘Groot-Brittannië’ is, besluit hij op 18 februari jongstleden mee te doen. Met zichtbaar genoegen neemt hij zichzelf op de hak. Zelfspot kan hem inderdaad niet worden ontzegd, want nog niet zo lang geleden werkte Slutsky zelf in Groot-Brittannië. Dat avontuur liep evenwel uit op een catastrofe. Lenya werd in december ontslagen door Hull City, nadat hij slechts 4 van de 21 wedstrijden met de club uit de Championship had weten te winnen. Het was zijn eerste avontuur in het buitenland. In de sketch vertelt Slutsky verder nog: “Hoe kon ik denken dat een Rus de Engelsen wel even kon leren hoe er gevoetbald moest worden? In de rest van mijn leven zal ik nooit meer één grote stap zetten.”

Dat laatste valt te betwijfelen, want volgens De Gelderlander en Voetbal International is de 46-jarige Slutsky een van de kandidaten om vanaf de zomer het stokje over te nemen van Henk Fraser. “Wij doen geen mededelingen over de trainersvacature, We gaan niets bevestigen”, reageerde interim-technisch directeur Marc van Hintum. Evgeni Savin is een oud-aanvaller van onder meer Krylya Sovetov die na zijn carrière aan de slag is gegaan als presentator bij Kanal 1. Hij gaat in de zomer samen met Slutsky de WK-wedstrijden analyseren en deed net als de coach recent mee aan de televisieshow van KVN. Savin zegt meer te weten over de toekomst van Slutsky, zo vertelde hij afgelopen zondag in een interview met de website Bukmeker.

“We ontmoetten elkaar onlangs op de set van KVN. Je hebt waarschijnlijk wel gezien hoe hij op de voor hem zo bekende ironische manier over zichzelf en zijn tijd bij Hull City grapt. Het is erg grappig, maar Leonid Viktorovich gaat helemaal niet weg uit Europa. Hij heeft mij op de set verteld dat hij al een contract heeft getekend bij een club in Nederland en dat hij daar in de zomer gaat beginnen. Hij liet niets los over de details, maar zei wel dat het niet de grootste club is van de Eredivisie. Gezien de eerdere geruchten over Vitesse denk ik dat hij daar naartoe gaat. Die club past bij de beschrijvingen van Slutsky”, aldus Savin.

Mocht Slutsky inderdaad naar GelreDome vertrekken, dan halen de Arnhemmers een trainer binnen die zijn sporen in Rusland ruimschoots heeft verdiend. Slutsky pakte met CSKA Moskou zeven prijzen: drie landstitels, twee bekers en tweemaal de Super Cup. Daarnaast combineerde hij zijn baan bij CSKA enige tijd met het bondscoachschap van Rusland en slaagde hij erin om zijn land naar het EK in Frankrijk te leiden. Als eerste bondscoach sinds Pavel Sadyrin in 1992 won Slutsky zijn eerste vijf interlands met de Sbornaya, want Zweden, Liechtenstein, Moldavië, Montenegro en Portugal werden verslagen.

Slutsky werd per toeval trainer. Of zoals hij het zelf formuleert: per ongeluk. Toen Slutsky negentien jaar oud was, studeerde hij lichamelijke opvoeding aan de Staatsuniversiteit van Volgograd en keepte hij bij Zvezda Gorodishche. Op een dag stond Slutsky op het punt om naar de sportschool te gaan toen zijn buurmeisje om hulp vroeg. Haar kat zat vast in een boom aan de Karl Marx-straat en vroeg aan Slutsky of hij het beestje kon redden. De sluitpost klauterde de boom in, hoorde een paar takken breken en knalde met zijn knieën op het asfalt. Een zware knieblessure, een gebroken neus en een hersenschudding zorgden ervoor dat Slutsky een punt moest zetten achter zijn loopbaan, voordat die goed en wel begonnen was.

“Ik viel van zes meter hoog naar beneden. Mijn knie explodeerde als een bom. Ik verbleef een jaar lang in het ziekenhuis en mijn voetbalcarrière zat erop. Ik was geen bijzondere voetballer, hoor, maar misschien is er die dag wel een goede trainer geboren”, zei hij daar later over. Slutsky werd op 21-jarige leeftijd trainer van de Onder-12 van Olimpia Volgograd en coachte spelers als Roman Adamov, Denis Kolodin en Andrei Bochkov. Na een poos voor Dynamo uit Poltava te hebben gewerkt, kwam hij in 2011 bij Uralan Elista terecht. Slutsky leidde het tweede elftal van deze club naar een knappe tweede plaats en na het vertrek van Igor Shalimov beloonde de directie hem met het trainerschap van het eerste elftal.

De club uit Kalmukkië ging in 2004 failliet en een jaar later werd Slutsky trainer van de beloften van FK Moskou, een in 1997 opgerichte club die zich ten doel had gesteld om stadsgenoot Torpedo naar de kroon te steken. Slutsky werd na het ontslag van Valery Petrakov doorgeschoven en groeide uit tot de beste coach in de geschiedenis van FK Moskou. Zo leidde hij de roodhemden naar de vierde plaats, de bekerfinale en naar Europees voetbal. “Rusland maakte voor het eerst kennis met de onbekende trainer uit Volgograd. Er werd interessant en creatief gespeeld. Attractief voetbal”, schreef Sport-Express. Slutsky deed het later ook met Krylya Sovetov goed en finishte met die ploeg als zesde. Na een teleurstellend seizoen diende Slutsky in oktober 2009 zijn ontslag in.

Nog geen maand later verraste CSKA Moskou door Slutsky voor drie jaar vast te leggen, met een optie op twee extra seizoenen. Slutsky kende een voortvarend begin, want drie van de vier competitiewedstrijden werden gewonnen en na zeges op VfL Wolfsburg en Besiktas en een remise tegen Manchester United plaatste CSKA zich voor het eerst voor de knock-outfase van de Champions League. Mede door een rake vrije trap van Keisuke Honda waren de hoofdstedelingen vervolgens te sterk voor Sevilla, maar in de kwartfinale bleek de latere winnaar Internazionale een maatje te groot. Desondanks kon CSKA terugkijken op een geslaagde Europese tournee en werd algemeen onderschreven dat de gok die voorzitter Evgeni Giner met het aanstellen van de relatief onervaren Slutsky had genomen, goed had uitgepakt.

Slutsky won in mei 2011 met de beker zijn eerste prijs, maar het seizoen dat daarop volgde, verliep teleurstellend. CSKA eindigde als derde, liep de Champions League mis en Slutsky diende zijn ontslag in. Giner weigerde akkoord te gaan en in plaats van dat hij de ontslagbrief ondertekende, besloot hij de tweejarige optie in het contract van de oefenmeester te lichten. Slutsky betaalde dat vertrouwen terug, won diverse prijzen en werd drie keer verkozen tot Trainer van het Jaar. Slutsky behaalde zijn successen met ‘een vaste kern’, zo schreef Championat anderhalf jaar geleden in een analyse over ‘de voetbalfilosofie van Slutsky’. “Hij is een coach die zijn spelers nadrukkelijk in het proces betrekt en vasthoudt aan de voor hem vertrouwde voetballers. Zijn aanpak is degelijk en methodisch”, viel er in de beschouwing te lezen.

Die aanpak leverde echter steeds meer kritiek op op. De fans waren het weinig avontuurlijke voetbal beu en wilden dat er met meer risico zouden worden gespeeld. Hier en daar was er een spandoek te ontwaren met daarop het gezicht van Slutsky met een groot rood kruis erdoor. De boodschap was helder: de houdbaarheid van Slutsky zat erop. De trainer wist zich echter gesteund door preses Giner. “Die fans zijn gewoon rotte appels”, zei volksartiest en voetballiefhebber Mikhail Boyarsky in oktober 2016. “Slutsky gaat er goed mee om. Hij geeft er nauwelijks aandacht aan en heeft groot gelijk. Zolang je het niet aanraakt, gaat het ook niet stinken…” Twee maanden later kregen de kritische fans van CSKA dan toch hun zin.

Slutsky had behoefte aan rust en diende zijn ontslag in, dat dit keer wel werd geaccepteerd. Hij verhuisde in januari 2017 naar Londen om zich aldaar voor te bereiden op een nieuw bestaan als trainer. Het was immers de droom van Slutsky om in Engeland te werken. “Roman Abramovich heeft mij heel veel geholpen. Ik woon in het spelershotel van Chelsea en Roman regelt tickets voor wedstrijden. Ik bezoek trainingen van Chelsea, van de Onder-18 tot het eerste elftal, en praat vaak met Roman. Hij vraagt soms wat ik van een speler of team vindt. We praten als vrienden met elkaar, want hij gelooft in mij. Abramovich heeft een voetbalacademie in Rusland en heeft veel geïnvesteerd in het Russische voetbal. Hij heeft er 300 kunstgrasvelden laten aanleggen en heeft het Russische team gesponsord. En nu ben ik zijn project in het Russische voetbal.” Slutsky bezocht niet alleen wedstrijden, maar ging ook Engels studeren.

“Ik vroeg mij af of ik het kon. Ik ben 45 en het is niet makkelijk om dat nu nog te leren, maar ik denk dat het erg goed is gegaan”, zei hij in juni in The Telegraph. Slutsky kreeg de taal binnen een half jaar onder de knie. Hiernaast stelde hij voor Antonio Conte een scoutingsrapport op over CSKA-rechtsback Mário Fernandes, opende hij een naar hem vernoemde voetbalschool in Volgograd, bezocht hij een hockeywedstrijd tussen CSKA en Lokomotiv, ging hij in Spanje op bezoek bij het trainingskamp van CSKA en was hij tijdens Champions League-wedstrijden commentator bij Match TV. Daar was Slutsky echter niet voor naar Engeland gekomen. Hij wilde immers aan de slag gaan in de Premier League of Championship.

Slutsky werd in verband gebracht met onder meer Arsenal, Everton, Watford en Chelsea. “Hij kan denk ik op een goed niveau in Engeland werken”, zei Boris Ignatiev in februari tegen Sovsport. Deze 77-jarige Rus was eerder coach van onder meer Torpedo Moskou en de nationale ploeg van Rusland. “Chelsea? Ik denk niet dat hij daar direct naartoe kan. Misschien kan hij eerst assistent worden om te wennen aan de taal en de mentaliteit van de spelers en fans. Maar ik denk dat hem op een dag wel het hoofdtrainerschap van Chelsea kan worden toevertrouwd.” Het was uiteindelijk Hull City dat besloot om met Slutsky in zee te gaan. De Rus moest the Tigers terugbrengen naar het hoogste niveau van Engeland.

“Dit is een serieus avontuur, ik kan niet wachten. Ik heb een grote verantwoordelijkheid naar de club, de fans en naar alle Russen toe. Zij vertrouwen op mij. Voor hen ben ik als Yuri Gagarin, de eerste Russische coach in het Engelse voetbal”, zei Slutsky in augustus. Hij kreeg het elftal echter niet aan de praat en werd begin december vervangen door Nigel Adkins. “Wat had Hull dan verwacht? Dat Slutsky kon toveren? Of hadden ze dezelfde resultaten als Chelsea verwacht omdat hij was aangedragen door Abramovich?”, foeterde oud-middenvelder Andrei Kanchelskis in september. Onder Adkins gaat het trouwens niet veel beter, want na 33 speelronden staat Hull slechts twee punten boven de degradatiestreep.

Dat Slutsky de baan bij Hull City enkel verkreeg omdat Abramovich als bemiddelaar een invloedrijke rol zou hebben gespeeld, dat wordt overigens ontkend door zaakwaarnemer Shandor Varga: “Het is niet waar. Roman heeft een warme band met Leonid en helpt hem veel, maar hij heeft niets te maken gehad met de onderhandelingen met Hull. Helemaal niets.” Slutsky keerde na zijn ontslag in Kingston upon Hull terug naar Moskou en zag hoe Viktor Goncharenko zijn oude ploeg CSKA naar de achtste finale van de Europa League leidde, ten koste van Rode Ster Belgrado. “Goncharenko heeft met minder middelen, nagenoeg geen geld, de doelstellingen in Europa min of meer al gehaald”, oordeelde analyticus Sergey Titov onlangs in een opiniestuk voor Championat. Aan Slutsky wordt door de fans nauwelijks meer gedacht, aldus Titov.

“Goncharenko heeft in een jaar tijd een gebroken elftal gelijmd. Er wordt weer mooi gevoetbald, het vuur is terug en er zit meer variatie in het spel. Een Georgi Schennikov mag de middellijn weer over en maakt zelfs doelpunten. Hij beleeft zijn tweede jeugd. Zelfs een Vitinho is beter gaan renderen. Ja, CSKA haalt onder Goncharenko een hoger niveau dan onder Slutsky.” Net als Goncharenko kon Slutsky vanwege de hoge kosten van het nieuwe stadion de afgelopen jaren nauwelijks investeren met CSKA, maar de kritiek van Titov dat zijn spel te saai zou zijn, is zeker niet van gisteren en is een mening die door meer commentatoren wordt gedeeld. Het is niet voor niets dat Slutsky de bijnaam ‘de Russische José Mourinho’ draagt.

Mocht Vitesse Slutsky verkiezen boven Jaap Stam en Jurgen Streppel, dan hoeft men dus geen kamikazevoetbal te verwachten. Het lijkt ook geen toeval te zijn dat zijn CSKA nauwelijks wedstrijden met grote cijfers won. Slutsky zweert bij een gesloten organisatie op het veld en spreekt zelf vaak over een ‘8-3-concept’: een systeem waarin acht voetballers ‘op ratio’ voetballen en de overige spelers ‘meer hun verbeelding’ mogen gebruiken. “Want stel je voor dat de verdediging maar wat doet, dan krijgt de tegenstander aanvallend meer mogelijkheden. Het is niet zo dat ik de spelers wil automatiseren, maar ik wil wel dat iedereen in bepaalde situaties heel goed weet wat-ie moet doen. Bij balverlies, in de zone, enzovoort. Het is voorts mijn doel om mijn spelers net zoveel informatie te geven zodat een tegenstander eigenlijk nauwelijks verrassingen meer voor ze heeft”, zei Slutsky in april 2013 tegenover Championat.

Over de vergelijking met Mourinho vertelde hij: “Ik ben geïnspireerd geraakt toen ik Mourinho in maart 2010 ontmoette. We spraken een uur, maar het waren zestig zeer productieve minuten. Daarna sprak ik drie uur lang met zijn assistent. Sir Alex Ferguson is een ander voorbeeld voor mij. Hij voerde weliswaar geen revolutionaire veranderingen door in het voetbal, maar managede wel een boel sterspelers van wie hij een sterrenteam maakte dat modern voetbal speelde. Ook ben ik geïnspireerd geraakt door Luciano Spalletti (…) Er bestaan geen dogma’s als trainer, er is niet één oplossing voor alle problemen op het voetbalveld. Er zijn veel opties en je moet gewoon kijken welke op basis van jouw ervaringen en voetbalfilosofie het beste in een bepaalde situatie past.” Eén voetbalmethode is, zo vervolgde Slutsky zijn relaas, niet heilig.

Ook de zogeheten Hollands School is niet altijd een aanpak die hoeft te werken, betoogt Slutsky: “In iedere situatie is een andere methode nodig. De Hollandse School is niet zaligmakend en de Italiaanse of Engelse ook niet. Volgens mij gaat het hierom: ik probeer mijn spelers niet de les te lezen of iets te leren waar ze kortstondig profijt van hebben. Als een voetballer 23 jaar lang niets met links kan, dan ga ik daar niets aan veranderen. Misschien kan ik hem voor tien procent beter maken, maar dan nog heb je daar weinig aan om als team significant beter te worden. Het is heel eenvoudig: ik moet mijn spelers een bepaalde discipline bijbrengen zodat ze op het veld aan mijn eisen kunnen voldoen. Want alleen dan wordt een team beter.”