‘Het wordt wel een hele moeilijke wedstrijd voor Oranje, een tactisch spel’

Oekraïne is vanavond om 21.00 uur in de Johan Cruijff ArenA de eerste tegenstander van Oranje op het EK. Daarmee treft de ploeg van bondscoach Frank de Boer direct een gevaarlijke ploeg, die er in de kwalificatiecyclus voor het toernooi in slaagde om regerend Europees kampioen Portugal onder zich te houden. Onder bondscoach Andriy Shevchenko is de Oekraïense ploeg uitgegroeid tot een mix van spelers met Europese ervaring, routiniers en aanstormende talenten, voor wie recente uitspraken van Frank de Boer in Amsterdam een extra motivatie zullen vormen.

Door Chris Meijer

Als er een concreet moment tijdens de voorbereiding op het EK als een waarschuwing moet gelden voor Oranje, was het wel het derde doelpunt van Oekraïne in de met 4-0 gewonnen oefeninterland tegen Cyprus. Invaller Marlos zette de ware tiki-taka-aanval op, kwam na een dubbele combinatie met Andriy Yarmolenko en Oleksandr Zinchenko vrij aan de linkerkant van het strafschopgebied en vond voor het doel Roman Yaremchuk. Oké, Oekraïne stond tegen de nummer 97 van de FIFA-ranglijst al in de eerste helft met een man meer door een rode kaart voor Andreas Panagiotou en kwam voor rust al op een 2-0 voorsprong door twee rake strafschoppen. Maar de geslepen aanval verraadde het voetballend vermogen dat voornamelijk in het dynamische middenveld van in de Oekraïense ploeg zit.

“We moeten niet van Oekraïne de favoriet voor de Europese titel maken. Maar het wordt wel een hele moeilijke wedstrijd voor Oranje, een tactisch spel”, benadrukt Pavel Koutcherov. De in Rusland geboren en in Nederland woonachtige Koutcherov werkte anderhalf jaar als hoofd jeugdopleidingen, assistent- en hoofdtrainer voor Karpaty Lviv, dat destijds uitkwam op het hoogste niveau van Oekraïne. Hij volgt het Oekraïense voetbal daardoor nog op de voet. “Oekraïne zit in de fase waarin de selectie bestaat uit een aantal goede spelers met Europese ervaring, enkele routiniers en wat talentvolle jonge jongens. Als Oranje niet best voor de dag komt, kunnen ze absoluut verrast worden. Ze moeten geconcentreerd zijn na balverlies en dominant spelen om een goed resultaat te behalen. ”

De architect van het huidige Oekraïense elftal is bondscoach Shevchenko, de beste voetballer die het land ooit voortbracht. De befaamde oud-spits van Dynamo Kiev, AC Milan en Chelsea nam in de zomer van 2016 het stokje over van Mykhaylo Fomenko, nadat Oekraïne op het EK in Frankrijk in een groep met Duitsland, Polen en Noord-Ierland met nul punten naar huis werd gestuurd. “Zolang ik me kan ik herinneren, was onze spelopvatting altijd verdedigend. Achteruit leunen en hopen op wat counters”, legt de Oekraïense voetbaljournalist Yevhen Muzyka uit. “Soms was dat echt belachelijk. Neem de wedstrijd tegen Polen op het EK 2016. We waren al uitgeschakeld, stonden met 0-1 achter en hadden op het toernooi nog geen doelpunt gemaakt. En wat deed Fomenko? Hij wisselde de enige spits Roman Zozulya voor de verdedigende middenvelder Anatoliy Tymoshchuk...”

Ondanks de staat van dienst van Shevchenko, was er ook kritiek op zijn aanstelling. Hij had op dat moment pas zeven wedstrijden als assistent van Fomenko achter de rug. Maar Shevchenko slaagde er vrij snel in om de twijfels weg te nemen. Hij nam langzaam maar zeker afscheid van de oudere garde. Van de laatste basiself van Fomenko lijken nu alleen Zinchenko, Yarmolenko en Taras Stepanenko ook op het komende EK aan de aftrap te staan. Shevchenko professionaliseerde het Oekraïense elftal, zorgde er in de woorden van Evgeniy Levchenko in de EK-podcast van de NOS voor dat er minder gefeest werd tijdens trainingskampen. Als iemand in Oekraïne het kon maken om als een olifant door de porseleinkast te gaan, was het Shevchenko wel. “Shevchenko is natuurlijk een internationale topspeler geweest, maar hij is ook een goed mens”, beaamt Koutcherov. “Met zijn uitstraling is hij een visitekaartje voor het nationale team. Dat speelt altijd een rol.”

“Shevchenko heeft ook geprobeerd om een meer aanvallende speelstijl te implementeren”, zegt Muzyka. De eerste taak na de revolutie van Shevchenko mislukte nog, want Oekraïne eindigde in de kwalificatiecyclus voor het WK van 2018 achter IJsland en Kroatië en moest het toernooi in Rusland daardoor aan zich voorbij laten gaan. “Maar in de Nations League van 2018 plukten we pas echt de vruchten van de hervorming van de speelstijl, want Oekraïne slaagde erin om te promoveren naar Divisie A. Soms is Shevchenko weleens bekritiseerd voor het het feit dat hij tegen grote teams niet wat voorzichtiger speelde, maar die kritiek is eigenlijk verstomd nadat we in de meest recente Nations League met 1-0 van Spanje wonnen. In de afgelopen maanden heeft Shevchenko zelfs een driemansverdediging geïntroduceerd, waarmee Frankrijk op 1-1 gehouden werd. Ik denk dat hij tegen Nederland in dezelfde formatie zal spelen.”

Als er richting het duel met Oranje nog iets onduidelijk is, is het misschien wel in welke formatie Oekraïne zal aantreden. Aanvankelijk nam Shevchenko nog de 4-3-2-1-formatie van zijn voorganger Formenko over, maar hij koos later voor een systeem dat je kan interpreteren als 4-1-4-1 of 4-3-3. Het leverde over de afgelopen jaren wisselvallige resultaten op. Zo werd er gelijkgespeeld tegen Italië (1-1 in 2018) en Frankrijk (1-1 in 2021, dus in een 5-3-2-formatie), gewonnen van Spanje (1-0 in 2020) en hield Oekraïne Portugal dankzij een 0-0 gelijkspel en een 2-1 overwinning onder zich in de EK-kwalificatie. Anderzijds werd er dit kalenderjaar niet gewonnen van Finland (1-1), Kazachstan (1-1) en Bahrein (1-1, nog zonder de spelers uit de Europese topcompetities). “Het zit een beetje in de voetbalcultuur om wat afwachtend te spelen”, verklaart Koutcherov, die eveneens in verschillende functies werkzaam was bij TOP Oss, Willem II, Dinamo Minsk, Arsenal en Everton. “Dan is het logisch dat de resultaten tegen betere ploegen wat beter zijn dan tegen op papier mindere tegenstanders. Ze kunnen dan iets meer reactie- of countervoetbal spelen, in plaats van aanvallend en risicovol voetbal. Want daar hebben ze wat meer moeite mee.”

Het is dezelfde speelstijl waarmee Dynamo Kiev afgelopen seizoen voor het eerst in vijf jaar Shakhtar Donetsk weer van de troon stootte en de dubbel wist te pakken. Met tien spelers is de kampioen van Oekraïne de hofleverancier van het keurkorps van Shevchenko, voor Shakhtar dat zeven spelers levert. “Dynamo Kiev heeft een fantastisch seizoen achter de rug, qua resultaten. Maar dat hebben ze puur gedaan met reactievoetbal vanuit een goede organisatie. Je moet zelf ook iets kunnen creëren. Shakhtar heeft een dramatisch jaar achter de rug”, aldus Koutcherov. Hij verwacht dat Oekraïne ondanks de recente experimenten van Shevchenko met een viermansdefensie zal aantreden tegen Oranje, die vrijwel volledig bestaat uit spelers van Dynamo Kiev en Shakhtar.

Koutcherov denkt dat Georgiy Bushchan van Dynamo Kiev de voorkeur zal krijgen boven de piepjonge Anatoliy Trubin en de ervaren Andriy Pyatov, allebei in dienst van Shakhtar. Oleksandr Karavaev (Dynamo Kiev) bezet in zijn vermoedelijke opstelling de rechtsbackpositie, terwijl Ilya Zabarnyi (Dynamo Kiev) en Mykola Matvienko (Shakhtar) het centrale duo zullen vormen. “Zabarnyi is een jongen met potentie en er zijn heel veel verwachtingen rond hem, maar hij is ook erg jong. Dit is voor die jongen wel een kans om zich in de picture te spelen”, zegt Koutcherov over de achttienjarige centrumverdediger. Op de linksbackpositie lijkt Vitaliy Mykolenko (Dynamo Kiev) normaal gezien de voorkeur te krijgen boven Eduard Sobol (Club Brugge, nog niet helemaal fit).

Als Oekraïne niet in een 5-3-2-systeem aantreedt, lijkt de samenstelling van het vijfmansmiddenveld wel duidelijk. De ervaren Taras Stepanenko van Shakhtar is de controlerende pion op het middenveld, Yarmolenko van West Ham United speelt vanaf de rechterkant, Ferencváros-aanvaller Zubkov aan de linkerkant en de twee meest bepalende spelers staan in de as voor Stepanenko: Zinchenko (Manchester City) en Ruslan Malinovskyi (Atalanta). “Zij zorgen voor de balans in het elftal, moeten de omschakeling bewaken en kunnen de mensen voorin bereiken. Zinchenko heeft de Champions League-finale gespeeld en speelt bij Manchester City, dat zegt genoeg. Zo’n speler wil je op de belangrijkste positie gebruiken, dat is het middenveld. Het is zonde om hem als linksback te gebruiken. Hij is niet per se een bepalende speler die Nederland pijn kan doen, maar dat is Malinovskyi wel. Hij is heel sterk aan de bal, heeft een geweldig linkerbeen: met hem moet je rekening houden als hij in de buurt van het strafschopgebied komt. Viktor Tsygankov van Dynamo Kiev is een groot talent, maar gaat denk ik nog niet direct beginnen.” Het betekent dat ook Roman Bezus vermoedelijk niet gaat spelen. Shevchenko liet de middenvelder van AA Gent aanvankelijk thuis, maar bedacht zich en riep hem tóch op.

Zijn ploeggenoot Yaremchuk krijgt normaal gezien in de spits de voorkeur boven Artem Besedin (Dynamo Kiev) en Artem Dovbyk (Dnipro). “Yaremchuk is een jongen met lengte, hij werkt hard. Hij weet makkelijk het doel te vinden als hij in kansrijke positie komt. Besedin vind ik minder in vergelijking met Yaremchuk. Dovbyk heb ik weleens bij Jong Oekraïne gezien, maar hij is naar Denemarken (daar speelde hij voor FC Midtjylland en SönderjyskE, red.) gegaan en dat pakte niet helemaal gelukkig uit. Nu is hij terug in de Oekraïense competitie en hij is meer volwassen geworden, hij heeft een heel hard schot. Maar ik denk dat hij alleen gebruikt zal worden in noodsituaties, als Oekraïne iets moet forceren”, voorspelt Koutcherov. Yaremchuk, Besedin en Dovbyk kregen de voorkeur boven Vladyslav Kulac, die zich afgelopen seizoen met vijftien doelpunten voor Vorskla Poltava tot topscorer van Oekraïne kroonde. Ook Vladyslav Kochergin (Zorya Luhansk) en Andriy Totovytskyi (Desna Chernigiv) ontbreken tot onvrede van een klein deel van de publieke opinie in de selectie, waar Georgiy Sudakov verrassend genoeg wel een plek in kreeg. De achttienjarige aanvallende middenvelder heeft pas vierhonderd minuten in het eerste elftal van Shakhtar achter zijn naam staan.

Toch bestaat er al met al optimisme in Oekraïne richting het EK. “We hebben een goed team, al is Nederland wel de favoriet in deze groep. Maar ja, dat was Portugal ook in de kwalificatie. Oostenrijk is gelijkwaardig aan Oekraïne, denk ik. We kunnen de groep winnen, maar we kunnen net zo goed als derde of zelfs als vierde eindigen. Ik zou persoonlijk wel teleurgesteld zijn als het niet lukt om de knock-outfase te halen”, zo blikt Muzyka vooruit. Dat De Boer eind mei in een video-item met Soufiane Touzani zei dat Oranje met 3-1 zou winnen, heeft Oekraïne in ieder geval op scherp gezet. “Dat was best arrogant. Is hij vergeten dat Ronald Koeman Oranje naar het EK heeft geleid?”