‘Het moment is misschien gekomen om zelf weer eens aan het roer te staan’

In februari sprak Voetbalzone met Michele Santoni, die destijds als trainingcoördinator werkzaam was bij het Italiaanse Cagliari. De 37-jarige Nederlandse Italiaan staat vanaf volgend seizoen aan het roer bij Almere City, zo maakte de club woensdagochtend bekend. Daarom is het interview met Santoni nog een keer te lezen.

CAGLIARI - Veel voetballers zetten rond zijn leeftijd hun eerste stappen in het trainersvak, maar de 37-jarige Michele Santoni heeft al een indrukwekkend cv opgebouwd. De Nederlandse Italiaan werkte een jaar in de jeugdopleiding van HFC Haarlem en werd vervolgens in 2009 door Martin Jol naar Ajax gehaald om te werken als video-analist. Zijn carrière bracht hem ook naar steden als Rome en Milaan. In gesprek met Voetbalzone vertelt Santoni over zijn ervaringen. "Misschien had Frank de Boer zelf meer met zijn vuist op tafel moeten slaan."

Door Dominic Mostert

Het concept van een video-analist stond nog in de kinderschoenen, toen Jol in 2009 uitkwam bij Santoni. Hij kreeg de kans om de functie naar eigen inzicht in te vullen en bleef plakken toen Jol werd opgevolgd door Frank de Boer. Na verloop van tijd wilde Santoni echter meer: hij had ambities om zelf op het veld te staan en verkaste daarom in januari 2014 naar Italië. Na functies als assistent-trainer bij Livorno en Cesena, allebei een half seizoen, stond hij voor het eerst op eigen benen bij Lazio Onder-17 in het seizoen 2015/16. Hij moest na een jaar vertrekken en werd vervolgens gebeld door De Boer met de vraag of Santoni mee wilde naar Internazionale. Tegenwoordig is hij trainingcoördinator bij Serie A-club Cagliari.

Hoe keek men bij Ajax aan tegen de komst van een video-analist?"
"Het was iets wat nog nauwelijks bestond in Nederland, maar Jol zocht er iemand voor. Sceptisch waren mensen bij Ajax niet zozeer, misschien eerder bang. Met name de oudere spelers zagen de potentie niet altijd. Jongere spelers kon je makkelijker beïnvloeden. Het hielp ook wel dat ik redelijk jong was en op dat gebied dichter bij de jongens stond dan Jol. Die vond het belangrijk dat ik de persoon was tussen hem en de spelers in. Ik merk dat het nu bij Cagliari moeilijk is om te promoten in de groep, omdat de trainer er minder mee bezig is. Martin knipte in het begin van zijn carrière zelf VHS-beelden, dus die vond het wel belangrijk."

Hoe belangrijk zijn video-analyses in de loop der jaren geworden bij Ajax?
"Het onderdeel analyseren, en dan doel ik niet alleen op video- en data-analyses, is een van de belangrijkste onderdelen voor een trainer bij de ontwikkeling van zichzelf en het team. De voetballerij zou niet zonder kunnen. Er zijn momenten geweest op het veld waarop je de invloed van de analyses terugziet, maar misschien is het makkelijker om te relateren aan individuele ontwikkeling. Iedere speler past de beelden ook op een andere manier toe. Ricardo van Rhijn was een jongen die altijd heel veel over de tegenstander wilde weten; André Ooijer had veel ervaring en hoefde zichzelf niet terug te zien, maar gebruikte de beelden wel om door te nemen met jongere spelers."

"Je had ook spelers die nooit om videobeelden vroegen, maar gezellig een kopje thee kwamen drinken. Tussendoor gingen we dan toch een video bekijken. Sommige spelers wilden het niet op de club doen, maar wilden de beelden thuis opgestuurd krijgen om ze zelf te bekijken. Je hebt spelers die vanwege hun positie op het veld minder creatief zijn, zoals verdedigers. Die hebben er meer aan dan een jongen als Luis Suárez, die heel erg creatief en impulsief is. Maar hij vond het wel fantastisch om zijn goals terug te zien. Die moest ik wel altijd voor hem samenstellen. Misschien haalde hij daar motivatie uit."

Dus als spelers langskomen voor een kopje thee gaat het wel altijd over voetbal?
"Ja, maar op verschillende manieren. Viktor Fischer was bijvoorbeeld een perfectionist, die soms juist geen video's wilde zien. Maar als het aan hem lag, keek hij op andere dagen weer een hele wedstrijd terug. Miralem Sulejmani was creatiever en extraverter. Hij hield niet echt van confrontaties, dus soms moet je hem acties laten zien van andere spelers waar hetzelfde uitkwam als bij een actie waar hij zelf bij betrokken was. Dan voelde hij zich minder aangevallen. Maar uiteindelijk liegen de beelden niet. Ze kunnen je alleen maar helpen om beter te worden en de moderne voetballer beseft dat."

Je werd vervolgens assistent-trainer bij Livorno en Cesena. Wat bood het trainersvak wat een functie als video-analist niet bood?
"Ontwikkeling is een proces dat bestaat uit analyseren, plannen, uitvoeren en evalueren. Als analist miste ik het centrale stuk. Ik kon het begin het eind van het proces meemaken, het analyseren en evalueren, maar bij Ajax was ik de laatste jaren zeker niet betrokken bij het plannen en uitvoeren. Ik was juist naar Nederland gekomen om dat hele proces eigen te maken. Ik moest de keuze maken: of bij Ajax genoegen nemen met het analyseren of mijn ambities najagen. Een makkelijke keuze was het niet. Ik verliet een club waar ik al vijfenhalf jaar werkte om naar een land te gaan waarin je nooit weet waar je over een jaar zit. Ik had ook het gevoel dat ik in Nederland werd gezien als 'de analist' en 'de Italiaan'. Het Nederlands voetbal stond in die tijd bekend om arrogantie en het idee dat ze alles weten. Ik kon daar heel moeilijk tussen komen, dus er moest iets gebeuren als ik nog stappen wilde maken. Een terugkeer naar Italië vond ik een logische stap. Ik heb er geen spijt van, maar het heeft het uiteindelijk ook niet makkelijker voor me gemaakt."

Omdat het sportief niet goed ging, bedoel je? Beide clubs zijn in die periode gedegradeerd.
"Sportief ging het sowieso niet goed, nee. Maar we wisten van tevoren dat het twee moeilijke klussen waren. Ik werkte bij beide clubs met een trainer (Domenico Di Carlo, red.) die heel andere ideeën had over voetbal dan ik in Nederland had geleerd. Hij wilde per se iemand die hem meerdere impulsen gaf, maar er zit een verschil tussen willen en het ook echt eigen maken. We moesten ook aanhaken: we stapten pas in toen een trainer weggestuurd werd. Beide keren was er grote druk om punten te pakken, terwijl we beide keren de slechtste selectie van de Serie A hadden. In Nederland nemen we soms genoegen met positieve ontwikkelingen en goed voetbal, maar dat telt in Italië helemaal niet."

Hoe merkte je dat?
"In het tweede jaar bij Cesena hebben we fantastische periodes gehad. We speelden gelijk tegen Juventus en Internazionale en wonnen van Lazio, dat derde werd. Maar ja, het was niet genoeg om in de Serie A te blijven. Dan zijn die successen snel vergeten. In Italië gaat het om één ding: resultaat. Dat is ook een goede school voor me geweest. Ik denk dat ik inmiddels een balans heb kunnen creëren tussen de Italiaanse en de Nederlandse school.. Ik hoop, want anders heb ik het allemaal voor niks gedaan, dat ik het beste van die werelden kan combineren. Maar als ik met Italiaanse trainers werk, erger ik me nog iedere dag."

Waaraan erger je je vooral?
"Het gebrek aan plannen. Dat ze niet verder kijken dan de wedstrijd van aanstaande zondag. Dat ze niet inzien dat er een verband is tussen de teamdynamiek en de manier waarop je speelt. In Italië denken ze dat spelers gewoon dom zijn, kort door de bocht gezegd, en dat ze alles doen wat de trainer wil. Ze doen hier bijvoorbeeld ook trainingsoefeningen met elf tegen nul spelers. Dat is niet mijn aanpak. Maar voor mijn ontwikkeling is het ook goed om dingen te zien die je niet leuk vindt."

Hoe heb je het dan gedaan toen je bij Lazio voor het eerst op eigen benen stond?
"Toen kon ik voor het eerst volledig mezelf zijn en mijn eigen trainingsmethodes kon hanteren. Maar ik heb daar ook heel veel moeten vechten. Het gaat daar allemaal alleen om winnen. Langzaamaan heb ik ze wijs gemaakt dat het er ook om gaat hóé je wint. Verliezen vindt niemand leuk, maar ze zagen ook de progressie van spelers die zij al hadden afgeschreven. En nu, na twee jaar, komen de resultaten. Ik krijg nog weleens berichtjes van de directeur of de spelers. 'Trainer, je had toch gelijk.' Van de selectie onder zeventien die ik trainde hebben al drie spelers hun debuut gemaakt in het eerste. Eentje is naar Juventus verkast en is jeugdinternational (Manolo Portanova, red.). Als trainer heb ik het aardig goed gedaan, denk ik. Dat waren de dingen die ik wilde bereiken, niet alleen maar winnen."

Kon je onder die druk wel je eigen keuzes blijven maken?
"Ja, dat heb ik altijd blijven doen. Maar ik moest ook al na een jaar weg. Waarschijnlijk omdat niet iedereen mijn aanpak waardeerde. Ik hoefde niet per se weg om wie ik was, maar de directeur boven mij moest weg. En als je gezien wordt als 'iemand van de directeur', mag je ook je koffers pakken. De sportieve resultaten speelden ook mee. Ik sta open voor alle kritiek, maar ik blijf altijd mezelf. Dat doe ik nu bij Cagliari ook."

Toen je clubloos was, belde Frank de Boer met de vraag of je mee wilde naar Internazionale. Heb je toen nog getwijfeld?
"Nee, de keuze was meegaan of thuisblijven. Ik zal Frank altijd dankbaar zijn voor deze mogelijkheid. Ik wist dat ik een toegevoegde waarde kon zijn, omdat ik de competitie heel goed kende. Inter is een fantastische club en Milaan is een fantastische stad. Het enige minpunt is dat ik weer twee stappen terug moest zetten. Frank was eerlijk: ik zou weer analist worden. Wel wist ik dat Frank mijn hulp in Italië ook op andere manieren nodig zou hebben. Mijn rol was dus niet helemaal hetzelfde als bij Ajax. Ik was ook net toegelaten tot de cursus coach betaald voetbal in Italië, dus voor mij was dat ook makkelijker. Misschien moest ik een stap terug zetten, maar ik dacht dat dat het waard zou zijn als ik mijn best zou doen."

Was het achteraf de juiste keuze?
"Zeker. Ik heb er geen spijt van. Ik heb veel geleerd, jammer genoeg ook van de fouten die gemaakt zijn. Ik had Frank meer succes gegund. Frank heeft zelf onderschat wat het betekent om in te stappen aan het eind van de voorbereiding en niet aan het begin. Hij heeft verkeerd ingeschat hoe de relatie met een Italiaanse organisatie is. Bij Ajax is alles gericht op één visie. Er zijn daar misschien ook politieke spelletjes gaande, maar dat zijn randzaken rond de filosofie van Ajax. Italiaanse clubs zijn filosofieloos. Er spelen grotere politieke spellen. Ik denk dat Frank daar wel van heeft geleerd. Het waren bovendien niet alleen zijn fouten, hoor. Uit elke hoek zijn er fouten gemaakt bij de club."

Op welke manier heeft De Boer de relatie met de club verkeerd ingeschat?
"Bij Ajax was het niet zo dat hij boven Marc Overmars stond of andersom. Het was gewoon een samenwerking tussen die twee. Frank kon Marc Overmars vertrouwen als het ging om nieuwe spelers. Hij kon zelf ook zijn mening geven, maar je wist dat een nieuwe speler sowieso gehaald werd met de speelwijze van Ajax in gedachten. Bij Inter niet. Er werden spelers gehaald die Frank weliswaar goedkeurde, maar die uiteindelijk niet geschikt bleken om een team te creëren zoals Frank wilde. De club haalde Frank voor zijn visie, maar er werd niets gedaan om die visie te ondersteunen."

Hoe had dat beter gekund, door hem meer ruimte te geven in het aankoopbeleid?
"Of dat mogelijk was, weet ik niet. Misschien had Frank zelf meer met zijn vuist op tafel moeten slaan. Maar goed, Inter was sowieso bezig met veel veranderingen: een nieuwe eigenaar, een nieuwe directie, etcetera. Er was niet de mogelijkheid om op zo'n korte termijn te presteren. Alle partijen stonden niet op dezelfde lijn en dit was het resultaat. Alles wat Frank heeft gezegd en gevraagd, is uitgekomen. Zijn opvolgers hebben dezelfde problemen gekend. 'Gabigol' is nog steeds geen juiste speler voor Inter. João Mário wordt ook weer verhuurd. Ze hebben nog steeds problemen op de backposities. Frank had die problemen, Stefano Pioli had ze en Spalletti heeft ze nu. Drie trainers waren niet genoeg om die problemen op te lossen, dus de 84 dagen voor Frank waren zeker niet genoeg. Spalletti is alleen een trainer met veel ervaring, die weet hoe het werkt in Italië."

Had je uiteindelijk begrip voor jullie ontslag?
"Nee. Maar ik weet ook dat je in Italië niet voor alles begrip moet hebben. Het blijft onterecht, dat blijf ik zeggen. Je moet ook kijken naar de wedstrijden. We stonden onder druk en wonnen bij Torino. Toen mochten we blijven, maar de week daarna moesten we eruit na een nederlaag. Het moet niet zo zijn dat één wedstrijd bepaalt of je goed genoeg bent om te blijven. Je gelooft in het project of niet. Kijk eens naar Feyenoord. Giovanni van Bronckhorst verloor zeven wedstrijden en werd het jaar daarna kampioen. Maar goed, dat is het Italiaanse voetbal en dat gaat binnen tien jaar niet veranderen."

Vraag je je dan niet vaak af: waarom werk ik eigenlijk nog in Italië?
"Ik wil wel graag terug naar Nederland of ergens anders aan de slag gaan. Dat probeer ik al sinds mijn vertrek bij Lazio, maar om de een of andere reden ben ik wel aantrekkelijk voor Italiaanse clubs. Maar ik heb hier ook mijn cursus betaald voetbal gehaald en op hoog niveau getraind met belangrijke spelers. Alle ervaring maakt mij een betere trainer. Ik werk nu bij Cagliari, waar we goed begonnen maar na drie maanden ook weer de trainer werd weggestuurd. Dan mag ik weer opnieuw beginnen met een nieuwe trainer die andere ideeën heeft. Dat maakt mijn baan er niet makkelijker op."

Toch denk ik dat je het wel lekker vindt om weer op het veld te staan.
"Dat is zeker een voordeel. Dat is ook de reden dat ik niet met Frank naar Crystal Palace ging. Ik had andere ambities. Ik heb nog steeds goed contact met Frank en we zijn nog goede vrienden. Maar als ik niet mijn ding kan doen, dan moet het ergens anders. Misschien gaan we ooit weer samenwerken. Vorige maand kwam ik Martin Jol en Peter Hyballa tegen op een congres van Voetbal International en dat was ook fantastisch. Wie zegt dat ik niet een keer met een van hen kan samenwerken? Maar het moment is misschien ook gekomen om zelf weer eens aan het roer te staan."