George Best-scenario dreigt voor ‘meest fascinerende speler’ van Engeland

Wayne Rooney noemde Paul Gascoigne ‘de meest fascinerende speler die hij ooit voor Engeland heeft zien spelen’. Daarmee drukt de topscorer aller tijden van het Engelse elftal, tegenwoordig actief in de Major League Soccer voor DC United, zich nog voorzichtig uit. Gascoigne is twee decennia na zijn laatste optreden voor the Three Lions nog steeds ongekend populair in Engeland vanwege zijn voetbalkwaliteiten, maar baart zonder twijfel evenveel opzien met zijn escapades buiten het veld.

Door Rian Rosendaal

Met zijn huidige levensstijl lijkt Gascoigne in de voetsporen te treden van George Best. Ook de Belfast Boy werd geadoreerd vanwege zijn prestaties op het veld, waar hij furore maakte voor Manchester United. Zijn leven buiten de witte lijnen was echter geen aaneenschakeling van hoogtepunten. De flamboyante Noord-Ier zag de alcohol te vaak als zijn beste vriend, ondanks de vele waarschuwingen van doktoren dat het slecht zou aflopen met hem. De zelfdestructieve Best overleed in 2005 op slechts 59-jarige leeftijd in een Londens ziekenhuis. Gascoigne vierde vorige maand zijn 52ste verjaardag. Het is echter maar de vraag hoeveel verjaardagsfeestjes de oud-middenvelder nog kan vieren. Enkele dagen geleden dook een video op waarin de voetballegende om cocaïne lijkt te vragen, al heeft hij zelf ontkend dat dit het geval was.

Gazza weet net als Best de self-destruct button iets te makkelijk te vinden. Gascoigne mijmert op zijn social media-kanalen nog vaak over diens tijd als international, maar zijn hoogtijdagen in het Engelse shirt komen niet meer terug. Bewonderaars vragen om selfies en genieten van zijn vele anekdotes uit zijn tijd als voetballer. Tijdens dergelijke bijeenkomsten is het applaus niet van de lucht en zijn de schouderklopjes ontelbaar. Als de spotlights zijn verdwenen, komt de kwetsbare en vaak eenzame Gascoigne weer naar boven en de fles met sterke drank op tafel. Hij wordt door zijn aanbidders te vaak gezien als die balvirtuoos van weleer en niet als een mens van vlees en bloed, die net als iedereen zorgen, angsten en verdriet kent.

Gemiste kans
De in het rauwe en grijze noordoosten van Engeland geboren Gascoigne treurt zoveel jaar na dato nog steeds om de gemiste kansen in het shirt van Engeland, wat zijn drankzucht enigszins verklaart. Op het WK van 1990 bracht hij onder aanvoering van manager Bobby Robson een hele natie wekenlang in vervoering. De onvermoeibare middenvelder wilde dolgraag het succes van The Boys of 66 evenaren. In 1966 werd Engeland wereldkampioen, een prestatie die tot op heden geen navolging heeft gekregen. De droom werd echter ruw verstoord door Duitsland, dat in de halve finale de strafschoppen beter nam en zich uiteindelijk tot wereldkampioen liet kronen. Een finaleplaats was sowieso geen optie meer, want een gele kaart leverde de publiekslieveling een schorsing op. Zijn tranen gingen de hele wereld over.

De geschiedenis herhaalde zich zes jaar later op het EK in eigen land. De Engelse aanhang zong onophoudelijk football’s coming home en Gascoigne excelleerde in de groepsfase tegen een onthutsend zwak Oranje (4-1 zege) en Schotland (2-0 zege). Zijn fabelachtige doelpunt tegen de Schotten wordt ook 23 jaar later nog steeds eindeloos herhaald op de Engelse televisie. Het waren opnieuw de Duitsers die een einde maakten aan de Engelse euforie en andermaal waren strafschoppen spelbreker. Die Mannschaft trok het halvefinaleduel op Wembley naar zich toe en veroverde enkele dagen later de Europese titel. In 1998 kwam een abrupt einde aan de interlandloopbaan van Gascoigne. Bondscoach Glenn Hoddle, eveneens een Spurs-legende, liet hem buiten de selectie voor het WK in Frankrijk. Hij schopte een deur doormidden en verliet woedend het trainingskamp van de Engelsen. Een prijs winnen met Engeland was definitief een utopie geworden.

Op clubniveau was het Jekyll and Hyde-scenario ook nooit ver weg. Gazza joeg in de halve finale van de FA Cup in 1991 een vrije trap achter Arsenal-doelman David Seaman. Na afloop van het gewonnen bekerduel op Wembley was hij weer eens in alle staten. “Ik ga nu mijn pak laten opmeten”, sneerde de doelpuntenmaker op hilarische wijze richting Tony Adams en Lee Dixon. De Arsenal-verdedigers lieten weten dat hun pak voor de finale al klaar was en dat werkte klaarblijkelijk als doping voor Gascoigne. De eindstrijd tegen Nottingham Forest was een groot dieptepunt, want de held van de clash met Arsenal viel na zeventien minuten uit met een zware knieblessure. Bewijsdrang leidde ertoe dat de energieke middenvelder veel te ruw een duel inging, waardoor de bekerdroom snel ten einde was. Dat the Spurs uiteindelijk met 2-1 wonnen was slechts een schrale troost.

Bedreigingen van de IRA
In dienst van Rangers FC kwam een doelpunt in de Old Firm tegen Celtic hem bijna duur te staan. De Engelsman deed net alsof hij de fluit bespeelde, een duidelijke sneer richting de overwegend katholieke aanhang van de rivaal uit Glasgow. Gascoigne ontving doodsbedreigingen van de IRA en moest op verzoek van de politie onder zijn auto kijken of er niet toevallig een bom was geplaatst. De held van het Rangers-publiek was weer eens goedgelovig geweest, zo blijkt uit een recent interview met de Evening Telegraph. “Supporters zeiden tegen mij dat het gaaf zou zijn als ik op deze manier een treffer zou vieren. Ik had helemaal geen idee van het verhaal erachter, tot ik de krant opensloeg en over de bedreigingen van de IRA las. Ik scheet echt in mijn broek.”

Een terugkerend thema is de liefde van de fans voor Gascoigne, die ooit zijn jukbeen brak door een elleboogstoot van Jan Wouters. Tottenham-fans klappen nog steeds hun handen stuk als hij een wedstrijd van zijn voormalig werkgever bezoekt. Aanhangers van Lazio, waar de 57-voudig international van Engeland tussen 1992 en 1995 speelde, produceerden zelfs een spandoek voor de aanwinst uit Engeland. Gazza’s boys are here, shag women and drink beer viel er te lezen op het dundoek in Stadio Olimpico. Ook oud-ploeggenoten als Gary Lineker komen doorgaans superlatieven tekort om hun waardering voor de gewezen middenvelder te omschrijven. De presentator van Match of the Day kent echter ook de andere kant van Gascoigne, die al zijn hele leven met alcohol- en drugsproblemen kampt. “Ik voel met hem mee en hoop echt dat hij blijft vechten. Dan moet het toch een keer goedkomen”, liet Lineker optekenen door de Daily Star.

Diezelfde affectie wordt getoond door spelers die Gascoigne waarschijnlijk alleen van televisiebeelden kennen. Onder meer John Terry en Frank Lampard zamelden in 2013 50.000 euro in om hun berooide idool naar een peperdure Amerikaanse kliniek te sturen. De geste van de oud-internationals heeft helaas weinig geholpen, want alcoholmisbruik is nog steeds aan de orde van de dag. Het is voer voor de Britse tabloids, die de escapades van de eens zo magistrale voetballer breed uitmeten. Gascoigne weet zelf maar al te goed dat zijn drankzucht een structureel probleem is, ondanks de vele pogingen om te stoppen. “Ik weet niet of ik ooit nog zal drinken. Ik weet wel dat ik gisteren niets heb gedronken, vandaag nog niets op heb en er alles aan zal doen om morgen sober te blijven”, zei hij ooit in gesprek met the Guardian. De demonen zijn spijtig genoeg nog niet overwonnen, zo blijkt regelmatig uit de sappige verhalen in de Engelse media.

Voetbal is en blijft de reddingsboei van Gascoigne. De oud-speler schuift nog geregeld aan in voetbaltalkshows en zijn mening over het spelletje wordt nimmer belachelijk gemaakt. Het is sowieso een Engels gebruik om sportlegendes op een voetstuk te plaatsen, ook al gaan ze herhaaldelijk in de fout. Wellicht biedt een baan in de trainerswereld uitkomst, al werkt zijn verleden op dat gebied duidelijk niet in zijn voordeel. Gascoigne was in 2005 39 (!) dagen de eindverantwoordelijke bij het bescheiden Kettering Town. Ook hier gooide alcoholmisbruik roet in het eten, waardoor toenmalig voorzitter Imraan Ladak zich genoodzaakt voelde om al heel snel een punt achter de samenwerking te zetten. Een manager die constant laveloos is, dat nemen spelers natuurlijk niet serieus, ook al heb je op een WK en EK gespeeld. Sindsdien heeft geen enkele club het met Gazza aangedurfd en blijft hij noodgedwongen teren op zijn verleden als topvoetballer, hoe treurig dat soms ook is.