‘Gefrustreerde’ Xhaka haalt uit: ‘Het lijkt erop dat hij ons niet vertrouwt’

BERN - Zwitserland nam deze zomer voor de elfde keer deel aan een WK. Het team van Vladimir Petkovic overleefde de groepsfase door onder Brazilië te eindigen, maar werd in de achtste finale uitgeschakeld door Zweden (1-0). In de dagen na de uitschakeling ging het in Zwitserland vooral over de zogeheten Doppeladler-Affäre. Tijdens de tweede groepswedstrijd tegen Servië hadden Granit Xhaka en Xherdan Shaqiri met hun handen de dubbele adelaar uitgebeeld die op de vlag van Albanië staat, een gebaar dat gemeengoed is onder etnisch-Albanese-spelers.

Door Gijs Freriks

‘Emotionele uitbarsting’
Xhaka en Shaqiri hebben Kosovaars-Albanese roots en lieten met hun Jubel merken hun achtergrond niet vergeten te zijn. De juichgebaren leidden tot consternatie daar Albanië en Kosovo enerzijds en Servië anderzijds nog altijd op gespannen voet leven met elkaar. Het Balkanstaatje was lange tijd onderdeel van Servië, maar verklaarde zich in het voorjaar van 2008 onafhankelijk. Die onafhankelijkheid wordt door Servië echter niet erkend. De FIFA staat niet toe dat spelers politieke statements maken tijdens het vieren van doelpunten, maar besloot de middenvelder van Arsenal en aanvaller van Stoke City desondanks niet te bestraffen.

“Xhaka en Shaqiri zijn geniale domkoppen”, concludeerde chef sport Felix Bingesser van de krant Blick in een opiniestuk. “Het provocerende gebaar met de dubbelkoppige adelaar kan als Zwitserse fan worden afgedaan als een gebaar van twee moeilijk op te voeden jongemannen (…) Het is onnodig en dom.” Bingesser was niet de enige die een kritisch geluid liet horen, maar Alex Miescher nam het enigszins voor de voetballers op: “Het was geen geraffineerd uitgedachte politieke provocatie”, aldus de secretaris-generaal van de Zwitserse voetbalbond (SFV) in een interview met de Tages-Anzeiger.

“Het was een aan een bepaalde familiegeschiedenis gerelateerde emotionele uitbarsting.” Volgens Miescher heeft de Affäre weliswaar veel aandacht gekregen, maar de schuld voor de uitschakeling op het WK moet elders worden gezocht: “Ik heb niet het gevoel dat het een groot thema is geweest binnen de spelersgroep. De spelers waren eerder verrast dat het zoveel commotie teweeg heeft gebracht. Ik geloof dus niet dat de Doppeladler de reden was van de uitschakeling. Ik weet niet of dat een juiste inschatting is, maar wat ik wél weet, is dat we het beste van de situatie hebben proberen te maken.”

Schnapsidee
Volgens Miescher legt het vieren van een doelpunt met een gebaar van de tweekoppige adelaar wel een serieus ‘probleem’ bloot. Hij vraagt zich hardop af of de Zwitserse autoriteiten het moeten toestaan dat mensen over twee paspoorten beschikken, niet in de laatste plaats omdat de Zwitserse bond spelers opleidt die op een later moment voor een ander land kunnen kiezen. “Met het toestaan van dubbele nationaliteiten creëren we problemen die niet alleen betrekking hebben op het voetbal. Ik vraag mij af of Zwitserland er belang bij heeft om hier grenzen aan te stellen. In de top van de politiek moet men zich wellicht afvragen: willen we dubbele nationaliteiten? Of moet iemand vanaf een bepaalde leeftijd kiezen?”

De vijftigjarige Miescher, tevens lid van de conservatief-liberale FDP, is van mening dat de politiek een serieus debat moet voeren over de Doppelnationalitäten: “Het is aan de politiek. Want onze bond kan hoogstens regelen dat de deuren naar de financieringsprogramma’s enkel openstaan voor spelers die geen dubbele nationaliteit hebben. We horen veel beloftes van spelers, maar als ze 21 jaar oud zijn, dan kiezen ze toch vaak voor een ander land. Ik vind het schokkend dat we daar niets over te zeggen hebben. Zo’n speler heeft dan een zeer waardevolle en dure trainingsplaats ingenomen van een andere speler...” Volgens Miescher kan het voor spelers ook ‘bevrijdend’ werken wanneer zij al voor hun twintigste de keuze hebben gemaakt voor een bepaald land.

“Voor de speler is het moeilijk om te beslissen. Het is als een echtscheidingskind dat moet kiezen tussen vader en moeder. Het kind ziet het als een beslissing tégen iemand, niet vóór iemand. Het zou voor veel spelers daarom bevrijdend zijn wanneer de beslissing eerder valt (…) We willen kijken hoe dit idee zijn weerklank gaat vinden in Zwitserland. Als blijkt dat het een Schnapsidee is, dan is dat oké. Maar dit onderwerp heeft wel een zekere ‘geruststelling’ nodig”, aldus Miescher. Zwitserland raakte in het verleden meerdere spelers kwijt aan andere landen die men zelf had opgeleid: Ivan Rakitic, Mladen Petric (Kroatië), Moritz Bauer (Oostenrijk), Taulant Xhaka (Albanië) en Rolf Feltscher (Venezuela).

Grondwet
Miescher vreest dat voetballers die nu nog deel uitmaken van de jeugdelftallen van La Nati, mogelijk sneller voor een ander land kiezen wanneer die zich in de toekomst weten te plaatsen voor eindrondes. Hij doelt daarbij op Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Albanië en Afrikaanse landen. Miescher voegde er later in een interview met de Schweiz am Wochenende aan toe dat hij ‘niet op een missie is’: “Ik wil gewoon de resonantie van dit idee controleren in de samenleving. De Doppeladler-Affäre heeft laten zien hoe kwetsbaar de relatie tussen het nationale team en de bevolking is. We dachten dat we de scepsis met deze ploeg weg konden nemen, maar goede prestaties zijn niet voldoende.”

Volgens Miescher is er ‘meer nodig’ om de verstandhouding tussen de voetballers met dubbele paspoorten en het publiek te verbeteren: “Dat is de reden dat ik dit debat op gang heb gebracht.” Toen Miescher zijn interviews gaf, had hij waarschijnlijk niet kunnen bevroeden dat hij er een heuse mediastorm mee zou ontketenen. Kranten, commentatoren en andere prominenten hebben flink uitgehaald naar Miescher en de voetbalbond. Stephan Ramming van de Neue Zürcher Zeitung sprak van een ‘gevaarlijk en gek idee op het verkeerde moment’: “Dit voedt latente angsten voor ‘vreemden’. Een op de vier Zwitsers heeft een dubbel paspoort en de nationale ploeg is juist een afspiegeling van dat gegeven.”

Ramming noemt het ‘onsportief en oneerlijk’ wanneer het hebben van een tweede paspoort verboden wordt in het Alpenland: “Iedereen die in Zwitserland een dure opleiding tot arts voltooit, kan naar het buitenland om te studeren. En ook iemand als Miescher, die op kosten van de staat economie heeft gestudeerd, kan doen en laten wat-ie met zijn diploma wil. Dit zijn liberale principes die zijn verankerd in onze grondwet. Wie die principes vanwege specifieke belangen van de voetbalbond wil negeren, is aanmatigend bezig. De principes gaan immers terug tot 1848, dus ik vind dit een zeer penibele actie van de sportfunctionaris.”

Motie
Miescher is overigens niet de eerste die zich hardop afvraagt hoe wenselijk het is dat burgers een tweede nationaliteit hebben, want die discussie komt eigenlijk ieder jaar weer terug in de Bondsvergadering in Bern. Zo werd een motie van de centrumrechtse Lega dei Ticinesi nog niet zolang geleden weggestemd; die partij wilde dat ministers, parlementariërs en diplomaten geen tweede paspoort zouden mogen hebben om hun loyaliteit te kunnen garanderen. Roland Rino Büchel van de Zwitserse Volkspartij SVP is vóór afschaffing van de dubbele nationaliteit, maar vindt de timing van het voorstel van Miescher ‘goedkoop en dom’.

“Dit leidt af van het feit dat de voetbalbond heeft gefaald in de Doppeladler-Affäre.” De kantonparlementariër stelt dat Miescher, bondscoach Petkovic en bondsvoorzitter Peter Gilliéron hebben onderschat hoezeer de spelers in de Zwitserse kleedkamer met politiek bezig zijn. Zo had men in de ogen van Büchel nooit moeten toestaan dat Shaqiri voetbalde met schoenen waarop de vlaggen van Albanië en Kosovo staan afgebeeld. “En om dan na de uitschakeling een fundamentele discussie over dubbel burgerschap op gang te willen brengen, daarmee verdoezel je het eigen onvermogen.” Büchel loopt al wat jaren mee in de politiek en weet dan ook dat het vrijwel onmogelijk wordt om de dubbele nationaliteit te verbieden.

Stenen tijdperk
“Je kan voetballers dus niet dwingen om voor één land te kiezen. Maar het zou voor de bond wel mogelijk kunnen zijn om clausules in de contracten van spelers op te nemen die bepalen dat ze een bepaald bedrag terugbetalen als ze in Zwitserland zijn opgeleid, maar niet voor ons land besluiten te spelen”, besluit de politicus van de grootste partij van het land. Van de selectie van Zwitserland heeft Xhaka als enige nog gereageerd op de interviews van Miescher. In gesprek met Keystone-SDA zegt de linkspoot ‘teleurgesteld en gefrustreerd’ te zijn en betitelt hij de uitspraken van de secretaris-generaal van de bond als ‘citaten uit het stenen tijdperk’. “Tijdens het WK kwam hij naar ons toe om te zeggen dat hij er alles aan zou doen om ons te beschermen nadat we dat gebaar hadden gemaakt”, aldus Xhaka.

“En dan komt hij drie dagen na de uitschakeling met zulke teksten… Ik lees tussen de regels door dat hij Doppelbürgern niet vertrouwt om voor Zwitserland tot het uiterste te gaan. Dat is een direct verwijt aan het adres van mij en enkele ploeggenoten. Hij doet alsof ik en mijn collega’s niet alles voor het Zwitserse tenue willen geven. Maar we zijn allemaal Zwitsers en doen alles voor de Schweizer Nati. We zijn Zwitserland namelijk heel dankbaar voor wat het land voor ons en onze gezinnen heeft gedaan, dat beseffen we heel goed. Ons team bestaat voor vijftig tot zestig procent uit spelers met een dubbel paspoort. En ook onze bondscoach heeft een tweede nationaliteit en geeft alles. Bloed, zweet en tranen.”

“Met zijn uitspraken heeft hij voor veel gefronste wenkbrauwen gezorgd en heeft hij veel mensen teleurgesteld”, besluit de 66-voudig international, die werd geboren in Bazel. Aangezien het voorstel van Miescher weinig steun lijkt te genieten, zullen de dubbele paspoorten voorlopig ‘gewoon’ toegestaan blijven in Zwitserland en in het Zwitserse voetbal. Tot opluchting van onder anderen de eerder aangehaalde verslaggever Ramming: “Miescher heeft gezegd dat zijn idee ‘misschien ook een gek idee’ is. Daarmee heeft hij goed gegokt, want het is inderdaad een gek idee. Een idee dat hij beter voor zichzelf had kunnen houden…”