Favela-verdediger knokt zich terug in LaLiga: ‘Je moet sterven op het veld’

In de rubriek Opgebloeid licht Voetbalzone wekelijks een speler uit binnen- of buitenland uit wiens loopbaan na een mindere periode weer volledig tot bloei is gekomen. Met deze keer aandacht voor Gabriel Paulista (28), favela-verdediger van Valencia. De Braziliaanse stopper staat symbool voor de wederopstanding van Valencia, dat na een werkelijk bedroevend begin van het seizoen in Spanje plots het momentum te pakken heeft.

Door Demen Bülbül

Toen Marcelino García Toral, kortweg Marcelino, in de zomer van 2017 neerstreek in het Mestalla, stond de trainer voor de ondankbare taak om schoon schip te maken. Valencia had twee historisch zwakke seizoenen achter de rug, waarin het achtereenvolgens op een elfde en twaalfde plaats in LaLiga was geëindigd, en oogde met name achterin uiterst kwetsbaar. De club uit de sinaasappelstad ving het vertrek van doelman Diego Alves naar Flamengo op met de komst van Neto en haalden overbodige centrumverdedigers weg bij Internazionale en Arsenal. Jeison Murillo werd met een optie tot koop gehuurd van Inter, terwijl met Arsenal voor ongeveer 11,5 miljoen euro zaken werd gedaan over een overgang van Gabriel Paulista. Laatstgenoemde was een oude bekende van Marcelino: de twee werkten tussen augustus 2013 en januari 2015 anderhalf seizoen succesvol samen bij Villarreal. El Submarino Amarillo promoveerde in het seizoen 2012/13 naar het hoogste voetbalniveau in Spanje en kocht in de transferzomer die daarop volgde creatief in.

Paulista werd voor slechts drie miljoen euro weggekaapt bij Esporte Clube Vitória, een relatief kleine club in Brazilië, en speelde zich na een korte aanpassingsperiode geruisloos in het basisteam van Marcelino. Doorgaans bijgestaan door de Argentijn Mateo Musacchio maakte de rechtspoot in het centrum van de verdediging naam als no-nonsense mandekker. Paulista kwam in zijn debuutjaar uiteindelijk 21 keer in actie voor Villarreal, dat verdienstelijk als zesde eindigde in LaLiga. Musacchio werd aan het begin van het seizoen 2014/15 getroffen door een slepende hamstringblessure, waardoor zomeraanwinst Víctor Ruiz Paulista's nieuwe kompaan achterin werd. De twee ontwikkelden een indrukwekkend partnerschap: in de vijftien competitiewedstrijden waarin zij samen het hart van de defensie vormden, incasseerde Villarreal slechts elf doelpunten. De Spaanse subtopper nam halverwege het seizoen in de nationale competitie een vijfde plaats in en had overwintering in de Europa League eenvoudig veiliggesteld. Paulista leek perfect op zijn plek in het Estadio de la Cerámica, het vroegere El Madrigal, maar de lokroep van Arsenal kon hij in januari 2015 simpelweg niet weerstaan.

De Londense grootmacht maakte vijftien miljoen euro over naar Villarreal voor de diensten van Paulista, die daarmee in één klap uitgroeide tot de duurste verdediger uit de clubhistorie. Toenmalig manager Arsène Wenger had tegenover The Telegraph mooie woorden over voor de Braziliaan: "Hij is een echte verdediger, die daadwerkelijk wil verdedigen. Hij is geconcentreerd en zal in staat zijn zich aan te passen aan de Premier League, omdat hij de juiste lengte heeft en over snelheid beschikt. Hij schuwt de duels niet en is daarnaast nog jong", zo liet de Franse oefenmeester optekenen. De verdediging was op het moment dat Paulista arriveerde in het Emirates Stadium al enkele seizoenen het zorgenkindje van Arsenal, maar met Laurent Koscielny en Per Mertesacker beschikten the Gunners over een redelijk ingespeeld centrum. Koscielny gold destijds als één van de beste stoppers in de Premier League, terwijl vice-aanvoerder Mertesacker door zijn leidinggevende kwaliteiten als onmisbaar werd beschouwd door Wenger. Arsenal speelde halverwege het seizoen al geruime tijd geen serieuze rol meer in de Engelse titelrace, maar zette vanaf de komst van Paulista plots een superreeks neer.

Vanaf speelronde 23 won Arsenal immers negen van zijn tien wedstrijden in de Premier League. De ploeg werd in de achtste finales van de Champions League weliswaar op kolderieke wijze uitgeschakeld door AS Monaco, maar de derde plaats op de ranglijst stemde Wenger aan het einde van het seizoen tevreden. De Fransman zag geen reden om Koscielny en Mertesacker voor het seizoen 2015/16 uit elkaar te halen en was bovendien kritisch op het feit dat Paulista maar nauwelijks Engels sprak. Daardoor moest de Braziliaan opnieuw geduld betrachten. Hij kreeg op de derde speeldag van het seizoen in de thuiswedstrijd tegen Liverpool echter zijn kans, doordat Koscielny met een lichte rugblessure kampte en Mertesacker ziek was. Ondersteund door de jonge Calum Chambers speelde Paulista een uitstekende wedstrijd, hetgeen uiteindelijk resulteerde in een doelpuntloos gelijkspel. Hij behield zijn basisplaats voor de duels met Newcastle United en Stoke City, die Arsenal beide zonder tegentreffers winnend afsloot, en begon het vertrouwen van het Engelse voetbalpubliek langzaam maar zeker voor zich te winnen. Paulista verdedigde hard doch fair en kweekte sympathie met zijn aandoenlijke levensverhaal, dat hem via de Braziliaanse favelas naar de Europese voetbaltop had geleid.

De robuuste stopper schoot zichzelf op 19 september echter lelijk in de voet in de topper tegen Chelsea. Nadat Paulista een nagenoeg perfecte eerste helft speelde op Stamford Bridge, liet hij zich op slag van rust provoceren door Diego Costa. De aanvalsleider van Chelsea werkte Koscielny op onbehoorlijke wijze naar de grond, waarna Paulista verhaal ging halen bij hem. Scheidsrechter Mike Dean stuurde de verdediger met een directe rode kaart van het veld, waarna Arsenal in de tweede helft uiteindelijk tegen een 2-0 nederlaag aanliep. De rode kaart van Paulista werd naderhand geseponeerd door de FA, maar de mandekker moest toch een wedstrijd schorsing uitzitten, doordat hij na zijn wegsturen weigerde direct van het veld te stappen. Wenger bleef aanvankelijk loyaal aan zijn pupil, maar nadat Mertesacker weer volledig fit was, verdween Paulista toch weer naar de reservebank. De Zuid-Amerikaan speelde slechts twee van de twaalf mogelijke wedstrijden in de Premier League tussen oktober 2015 en januari 2016 en zag Arsenal vanaf de zijlijn fantastisch presteren: na 22 speelrondes was het team van Wenger koploper in Engeland.

Arsenal raakte de koppositie een week later in het thuisduel met Chelsea echter kwijt. Mertesacker vertolkte een negatieve hoofdrol: de boomlange Duitser moest al na een kwartier aan de noodrem trekken nadat Diego Costa hem veel te snel af was geweest, met een directe rode kaart tot gevolg, waarna diezelfde Diego Costa uiteindelijk het enige doelpunt van de wedstrijd maakte. Wenger was onverbiddelijk en degradeerde Mertesacker linea recta tot bankzitter. Paulista greep zijn kans en speelde twaalf van de laatste vijftien competitiewedstrijden dat seizoen. Arsenal moest het kampioenschap weliswaar aan Leicester City laten, maar liet de overige grootmachten achter zich en besloot de voetbaljaargang uiteindelijk met een tweede plaats. Paulista erkende in gesprek met Sambafoot dat Steve Bould, oud-verdediger van Arsenal en op dat moment de rechterhand van Wenger, had bijgedragen aan zijn opleving: "Iedereen kent de geschiedenis van Bould bij deze club. Ik wil mijn eigen verhaal schrijven bij Arsenal en in dat proces is hij van groot belang. Hij weet alles over deze club en is bekend met de positie waarop ik speel. Ik kan daar alleen maar van profiteren", vertelde de verdediger

Paulista eindigde zijn eerste volledige seizoen in Londen zo met een positief gevoel. Het seizoen 2016/17 begon voor hem echter dramatisch: een enkelblessure opgelopen in de laatste oefenwedstrijd van de voorbereiding zette hem bijna twee maanden buitenspel. Paulista miste daardoor de eerste zes competitiewedstrijden van het seizoen en hield daarna anderhalve maand lang de bank warm, ten faveure van zomeraanwinst Shkodran Mustafi. In de wintermaanden werd Arsenal achterin geteisterd door een blessurecrisis, waardoor Wenger de weinig verfijnde Paulista regelmatig als rechtsback liet opdraven. Hij ploeterde op die positie en wist ook niet te imponeren in de spaarzame duels die hij centraal speelde, alvorens hij in het slot van het seizoen een zware knieblessure opliep die hem de finale van de FA Cup tegen Chelsea kostte. Paulista kwam in zijn laatste jaar bij Arsenal in alle competities niet verder dan negentien basisplaatsen en werd in de zomer van 2017 uiteindelijk voor 11,5 miljoen euro van de hand gedaan. Die beslissing leidde tot verbijstering bij clubicoon Martin Keown: "Ik begrijp niets van sommige keuzes die worden gemaakt binnen Arsenal. Gabriel is een uitstekende speler, waarschijnlijk de beste pure verdediger van deze club", brieste de voormalige verdediger van Arsenal bij de BBC.

Paulista gaf vlak na zijn vertrek bij Arsenal in gesprek met Sky Sports toe dat hij op meer krediet had gehoopt van Wenger: "Ik verdiende een serieuzere kans. Ik speelde vaak alleen omdat mijn teamgenoten geblesseerd waren. Als ik een keer mocht spelen, ging ik na afloop alsnog verdrietig naar huis, want ik wist: de enige reden dat ik speelde, was omdat mijn teamgenoten geblesseerd waren. Ik denk niet dat ik dat verdiende", vertelde hij. "Volgens mij had ik namelijk de kwaliteiten om in wedstrijden te starten en verdiende ik het ook op basis van de trainingen. Soms speelde ik drie of vier wedstrijden en morste Arsenal toevallig in die wedstrijden punten. Ik belandde vervolgens weer op de bank, waarna de buitenwereld mij weer de schuld gaf. Het was geen ideale situatie voor mij. Men dacht: 'Als deze gozer speelt, verliest Arsenal altijd'. Toen Héctor Bellerín geblesseerd raakte, moest ik plotseling als rechtsback spelen en begon Arsenal wedstrijden te verliezen. Ik herinner me dat ik in het laatste jaar heel goed speelde in de halve finale van de FA Cup tegen Manchester City. Ik ontving veel lof, maar een week later gaf ik in de wedstrijd tegen Tottenham Hotspur een strafschop weg en verloren we (met 2-0, red.). Daardoor verloor ik mijn plek."

Na zijn overstap naar Valencia was Paulista aanvankelijk evenmin een zekerheidje. Hij belandde in een roulatiesysteem en kende een moeizame start, met als dieptepunt de uitwedstrijd tegen Real Betis in speelronde acht. Valencia leidde in het Benito Villamarín met 0-4 toen Paulista elf minuten voor tijd als vervanger van Murillo binnen de lijnen werd gebracht door Marcelino. Los Ches incasseerden na de rentree van Paulista in een tijdsbestek van slechts zes minuten echter liefst drie doelpunten, waardoor het na afloop in de Spaanse media eigenlijk nauwelijks meer ging over de uiteindelijke 3-6 overwinning van de bezoekers. Marcelino bleef vertrouwen houden in zijn protegé, maar die bleef uitstekende prestaties afwisselen met momenten van kortsluiting, zoals op 8 februari in de return van de halve finale van de Copa del Rey tegen Barcelona. Bij een 0-1 achterstand acht minuten voor tijd lanceerde Paulista met een te korte terugspeelbal onbedoeld Luis Suárez, die vervolgens met een simpele voorzet Ivan Rakitic in staat stelde de wedstrijd in het slot te gooien. De kritiek op Paulista was niet mals, maar Marcelino bleef de Braziliaan de hand boven het hoofd houden.

Valencia won na de bekeruitschakeling door Barcelona acht van zijn negen wedstrijden in LaLiga en legde daarmee uiteindelijk de basis voor de top vier-klassering dat seizoen. Paulista deed in die reeks telkens negentig minuten mee en kwam in zijn debuutjaar uiteindelijk 37 keer in actie, waarvan 29 maal als basisspeler in de competitie. Met zijn sterke spel in het slot van het seizoen overtuigde hij Marcelino af te stappen van zijn roulatiesysteem. Valencia liet Murillo afgelopen winter naar Barcelona vertrekken, waardoor de in de zomer van Olympique Lyon gekochte jongeling Mouctar Diakhaby een plekje is opgeschoven in de pikorde. Paulista vormt doorgaans centraal achterin samen met de Argentijn Ezequiel Garay een sterk blok en is, mits fit, onomstreden: slechts vier selectiespelers (Dani Parejo, Neto, José Gayà en Rodrigo) maakten dit seizoen in alle competities meer minuten dan de in São Paulo geboren mandekker, die ondanks een aantal uitnodigingen overigens nog niet debuteerde in de nationale ploeg van Brazilië. Het Mestalla is inmiddels ook dol op de favela-verdediger, die met het hart speelt en geen duel uit de weg gaat. Alles moet wijken voor Paulista, in het ergste geval zelfs zijn teamgenoten. 'Je moet sterven op het veld', schreef Paulista eind januari heldhaftig op Instagram, nadat hij als gevolg van een harde botsing met Garay een forse hoofdwond had overgehouden aan het bekerduel met Getafe.

Afgelopen weekeinde stapte Valencia, dat medio december nog vijftiende stond in LaLiga, na zeventien wedstrijden zonder nederlaag tegen Rayo Vallecano (2-0) weer eens als verliezer van het veld. Desondanks is er voldoende reden tot optimisme in de sinaasappelstad. De formatie van Marcelino staat in de Spaanse competitie slechts vier punten achter de nummer vier Getafe en speelt deze week zijn eerste wedstrijd tegen Villarreal in de kwartfinales van de Europa League. Bovendien mag Valencia nog dromen van eremetaal: eind mei wacht in Sevilla de finale van de Copa del Rey tegen Barcelona. Het zou voor de club de eerste hoofdprijs sinds 2008 betekenen en voor Paulista de ultieme bekroning van een fraaie krachttoer.