Erdogan vertolkt hoofdrol in ‘kunstmatig’ sprookje van ‘nieuwe club Elia’

ISTANBUL - Het is de vierde minuut, maar het staat al 0-3. Een uitzichtloze situatie, zo lijkt het. Niets is minder waar. Puntertje: 1-3. Onvervalste stift in de kruising: 2-3. Schuiver in de verre hoek: 3-3. Uitslag: 9-4. Man van de wedstrijd: aanvoerder Recep Tayyip Erdogan, die slechts enkele minuten nodig heeft om de 0-3 achterstand weg te poetsen. Doelman Volkan Babacan, de enige profvoetballer op het veld, staat als aan de grond genageld. De verdedigers ogen eveneens weerloos. Wellicht zijn ze geïmponeerd door het stadion dat wordt ingewijd, maar waarschijnlijk vooral door de maker van de hattrick. Hoe dan ook: het is op 28 juli 2014 een feestelijke openingswedstrijd van het hypermoderne Fatih Terim Stadion in Istanbul.

DOOR DEMEN BÜLBÜL EN DOMINIC MOSTERT

Een jaar na de openingsceremonie staat een belangrijker affiche op het programma in het gloednieuwe stadion. Medipol Basaksehir, toen nog Istanbul BB, speelt in eigen huis tegen AZ in de derde voorronde van de Europa League. Basaksehir kan alle steun gebruiken, want na de 2-0 nederlaag in Alkmaar is het perspectief grauw. Voorafgaand de wedstrijd worden kaartjes uitgedeeld alsof het verkiezingsfolders zijn. De wens is om ten minste de tribunes achter beide doelen te vullen. Er passen 17.800 mensen in het stadion; er zitten er 5289. Kinderen dragen shirts van Galatasaray, Fenerbahçe en Besiktas. Ze juichen gezamenlijk als Istanbul BB vlak voor rust langszij komt. AZ weet de wedstrijd uiteindelijk met 1-2 te winnen door het winnende doelpunt van Joris van Overeem.

Het 'Oranje Team' van Erdogan, bestaande uit tv-presentatoren, oud-voetballers, een verdwaalde basketballer en enkele politici, boekt een glorieuze zege op het 'Witte Team'.

Succes zonder fans
Een opkomst van 5289 man is aan de hoge kant in het Fatih Terim Stadion. Volgens de officiële cijfers zitten er dit seizoen gemiddeld 2689 supporters op de tribune bij Medipol Basaksehir. In alle thuiswedstrijden van het seizoen bij elkaar opgeteld waren 43.021 toeschouwers aanwezig. Ter vergelijking: 44.754 mensen zagen Fenerbahçe op 20 november 2016 met 2-0 winnen van Galatasaray. De aanhang van Basaksehir is traditioneel en religieus aangelegd en koestert een voorliefde voor het militarisme. Niet zelden wordt ter viering van een doelpunt een militaire groet uitgebracht door de ploeg van Abdullah Avci. In 2016 werd Basaksehir in een wedstrijd tegen Galatasaray bijgestaan door mascottes van een jaar of zeven, gehuld in militaire kledij. De enige supportersgroep heet 1453 Basaksehir, een verwijzing naar het jaartal waarin Constantinopel werd veroverd door het Ottomaanse rijk.

"Basaksehir is een kunstmatige club. Als ze het stadion vol willen krijgen, moeten ze in de halve finale van de Europa League spelen en leden van de jeugdorganisaties van de AK-partij thuis ophalen en direct vervoeren naar de wedstrijd", zei een lid van een supportersgroep van Besiktas begin dit jaar in het Duitse voetbalmagazine 11 Freunde. Wie de toeschouwersaantallen erop naslaat, zou inderdaad niet vermoeden dat Medipol Basaksehir nog kans maakt op de landstitel. Maar het Fatih Terim Stadion is dit seizoen een onneembare vesting. Basaksehir is nog ongeslagen voor eigen publiek en hoopt de kroon te zetten op de ontwikkeling die het al jaren doormaakt. De Uilen, zoals de bijnaam van de club uit het Europese deel van Istanbul luidt, maakten zich in 2014 los van omnivereniging Istanbul Büyüksehir Belediyespor en nestelden zich in de twee seizoenen na de promotie naar de Süper Lig onmiddellijk naast de gevestigde orde in de hoofdstad. Onder leiding van succescoach Avci eindigde Basaksehir tweemaal op een vierde plaats.

De 'lange arm' van Erdogan
Dit seizoen staat het team van Avci met nog een duel tegoed op vijf punten van koploper Besiktas. Gezien de ruime voorsprong op Galatasaray en Fenerbahçe mag Basaksehir zich vrijwel zeker gaan opmaken voor de voorronde van de Champions League. Het succes kan echter onmogelijk los worden gezien van de betrokkenheid van Erdogan bij de club. Hij was tussen 1994 en 2000 voorzitter van omnivereniging Istanbul Büyüksehir Belediyespor, de voorloper van Basaksehir. Zijn invloed is tot op de dag van vandaag merkbaar, zij het niet altijd direct. Zo is voorzitter Göksel Gümüsdag lid van de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, beter bekend als de AK-partij van Erdogan, en prijkt de kapitaalkrachtige ziekenhuisketen Medipol sinds enkele jaren op het tricot van de ploeg. Van Medipol is bekend dat het nauwe banden onderhoudt met diezelfde AK-partij; eigenaar Fahrettin Koca is Erdogans persoonlijke arts. Het geld dat Basaksehir ontvangt via de sponsoring vormt een belangrijke inkomstenbron.

Het bouwcontract voor het Fatih Terim Stadion kwam terecht bij de Kalyon Group, een bouwbedrijf dat evenmin kritisch staat ten opzichte van de president. Kalyon werkt momenteel aan de komst van een derde luchthaven in Istanbul, door velen gezien als een prestigeproject van de overheid, en had plannen om stadspark Taksim Gezi Park op verzoek van de regering te vervangen door een reconstructie van voormalige militaire kazernes. In die kazernes zouden islamitische soldaten in 1909 een mislukt plan hebben gesmeed om de shariawetgeving door te voeren in Turkije. De kazernes werden vernietigd in 1940 en de plannen om ze te reconstrueren werden door sommigen gezien als een kenmerk van het islamistische bewind van Erdogan en de AK-partij. Het plan leidde tot grootschalige demonstraties in Turkije en werd uiteindelijk in de ijskast gezet. Met name supporters van 'de grote drie' uit Istanbul verzetten zich hevig. Het is Erdogan nooit gelukt om een van de topclubs tot satellietvereniging te maken, wat verklaart waarom zijn aandacht uitgaat naar een kleinere club als Basaksehir.

De omnivereniging waar de club deel van uitmaakte, is eigendom van de gemeente. Het is een van de redenen waarom supporters van andere Turkse clubs doorgaans geen sympathie hebben voor Basaksehir: de club is groot geworden met belastinggeld. Sinds de afsplitsing in 2014 staat men formeel los van de lokale overheden, maar in de praktijk blijven de banden bestaan. In noodgevallen kan de club de bureaucratie omzeilen dankzij de goede contacten. "Basaksehir heeft drie relatief moderne trainingscomplexen, wat goed is voor het Turkse voetbal. Als deze door slecht weer of iets anders niet meer bespeelbaar zijn, kunnen ze, sneller dan Fenerbahçe, Galatasaray en Besiktas, van de stad hulp krijgen", noemde Harald Aumeier, kenner van het Turkse voetbal, als voorbeeld in gesprek met VICE Sports.

Modeldistrict
De keuze voor het stadsdistrict Basaksehir was bovendien geen toevallige. Wie er rondloopt, wordt in niets herinnerd aan het Istanbul van de drukke bazaars en de kriskras door elkaar gebouwde huizen. Het is een modeldistrict voor Erdogan: een combinatie van het traditionele gezinsleven, consumentisme en de islam. Er is ruimte voor groen, winkelcentra en moskeeën. Zelfs de metrorit van de Bosporus naar Basaksehir doet aan als een historische rit door conservatief Turkije. Een halte is vernoemd naar Adnan Menderes, een voormalig president die vocht tegen het seculiere karakter van het land; een andere halte is voor Turgut Özal, die de weg vrijmaakte voor het neoliberale populisme in de jaren tachtig.

Tijdens de presidentsverkiezingen van 2014, twee weken na de openingsceremonie van het Fatih Terim Stadion, boekte Erdogan een overtuigende zege in het district Basaksehir. Met 53,5 procent van de stemmen bleef hij de concurrentie ruim voor. Zijn populariteit in de omgeving bleek ook vorige maand, toen een meerderheid in Basaksehir voor de grondwetswijziging stemde die zijn macht de komende jaren zal doen toenemen. De banden tussen de club Basaksehir en de politiek bieden voordelen, maar zijn zeker niet de enige reden waarom Turkije sinds enkele jaren een nieuwe hoogvlieger kent. Het is immers niet zo dat Basaksehir strooit met het geld. De werkgever van spelers als Emmanuel Adebayor en Emre Belözoglu voert al jaren gedegen, verantwoord en toekomstgericht beleid.

Adebayor plaatste deze foto donderdag op Instagram na de zege op Fenerbahçe in de halve bekerfinale.

De geoliede machine van Avci
In een competitie waarin topclubs trainers verslijten alsof het sokken zijn, vormt Basaksehir een merkwaardige uitzondering. Trainer Avci staat al sinds 2006 aan het roer bij de club, afgezien van een periode van twee jaar als bondscoach van Turkije tussen 2011 en 2013. Hij was toen zonder al te veel succes de opvolger van Guus Hiddink. "In Turkije ontbreekt het clubs vaak aan stabiliteit. Het verschil zit 'm in de manier waarop wij gestructureerd zijn", vertelde algemeen directeur Erogut in januari aan ESPN. "Wij zijn een nieuwe club met een moderne aanpak. Andere Süper Lig-clubs denken alleen aan de korte termijn, terwijl wij in staat zijn om achter onze trainer te blijven staan."

Avci wordt soms gezien als een verdedigende trainer, een benaming die hij zelf verafschuwt. Dit seizoen heeft Basaksehir weliswaar het minste aantal tegendoelpunten (27), maar scoort het ook vaak: alleen Besiktas maakte meer doelpunten. Avci heeft een gebalanceerde, gedisciplineerde ploeg opgebouwd en het gebrek aan kwaliteit verhuld door een goede teamgeest te implementeren. Afgelopen zomer besteedde Basaksehir slechts een miljoen euro, maar met Cengiz Ünder deed de club wel een van de beste aankopen van het seizoen in Turkije. De pas negentienjarige vleugelspeler scoorde 7 keer in 30 duels en heeft zich ontwikkeld tot Turks international. In januari kwam Adebayor de ploeg versterken en de Togolees maakte al zes doelpunten in negen competitiewedstrijden. Mogelijk wordt Eljero Elia de volgende aanwinst: volgens Turkse media hebben de club en de aanvaller van Feyenoord al een akkoord.

Ook buiten het veld bouwt Basaksehir aan de toekomst. De club werkt aan de komst van een eigen jeugdafdeling. Men zocht al contact met clubs als Chelsea, Real Madrid en Manchester City om de toekomstplannen door te nemen, liet Erogut weten. Het uiteindelijke doel is om een identiteit te kweken. Basaksehir moet een club worden met diepe wortels in de lokale gemeenschap. "We bezoeken basisscholen, middelbare scholen, hogescholen en jeugdcentra. We willen dat de komende generatie een band gaat krijgen met hun plaatselijke club", aldus Erogut. Eenzelfde supportersschare als de grote broers uit Istanbul is niet realistisch, maar de schok die een kampioenschap teweeg zou brengen is in ieder geval genoeg om de aandacht op de club te vestigen. Zondagavond gaat Basaksehir op bezoek bij Trabzonspor; op een nog onbekende datum wacht bovendien de bekerfinale tegen Konyaspor.