De Edinburgh Derby: de derby die doorging in de oorlog om Duitsland te misleiden

Derby’s. Zodra het nieuwe competitieprogramma gepubliceerd wordt omcirkelen fans met een rode stift de datum waarop zijn of haar club de aartsrivaal treft in een wedstrijd die om meer gaat dan alleen winst. Aan derby’s zitten vaak veel diepere verhalen vastgeplakt dan de verhalen die zich op het voetbalveld hebben afgespeeld. De komende periode duikt Voetbalzone wekelijks in verschillende voetbalderby’s en de achtergrond hiervan. Deze week is Schotland aan de beurt.

Wanneer er over voetbal in Schotland gesproken wordt, gaat de aandacht vaak uit naar de twee reuzen van het land: Celtic en Rangers. En eerlijk gezegd kunnen de Schotten ons dat ook niet kwalijk nemen. De twee clubs spelen meestal zo’n vijf keer tegen elkaar in één seizoen, zijn al sinds 1985 verantwoordelijk voor het winnen van elk kampioenschap en komen het meest prominent uit in Europa.

Maar woensdagavond moeten de grootmachten plaatsmaken. The Edinburgh Derby tussen Heart of Midlothian en Hibernian, in Schotland ook wel Mini Old Firm genoemd, staat voor de derde keer dit seizoen op het programma. Op Tynecastle Park, het stadion van Hearts, klinkt om 20:45 uur voor het eerst de fluit van arbiter Kevin Clancy. Tijd voor een voorbeschouwing.

Heart of Midlothian

Hearts is de meest succesvolle en oudste club van de hoofdstad. In de herfst van 1874, de exacte datum is nooit vastgelegd, werden the Jambos opgericht en dus viert de club dit jaar het 150-jarig bestaan. De naam Heart of Midlothian komt van het oude graafschap Midlothian, daterend uit de middeleeuwen. Het logo dat de club vandaag de dag nog altijd gebruikt is een verwijzing naar een markering bij de ingang van de historische Old Tolbooth-gevangenis. De gevangenis speelde een grote rol in de historie van Edinburgh.

Op eerste kerstdag 1875 speelden de Hearts tegen het net geformeerde Hibernian de eerste Edinburgh Derby. Op The Meadows, wat tegenwoordig dienstdoet als stadspark, werd de eerste speldenprik uitgedeeld aan de jongere buurman (1-0). De eerste prijs won Hearts ook tegen Hibernian, toen het in 1878 de Edinburgh FA Cup greep.

De beste periode kende Hearts tussen de jaren vijftig en zestig. In die periode won de ploeg onder succestrainer Tommy Walker twee keer de Schotse Premiership, één nationale beker en vier keer de Schotse League Cup. Het gevreesde aanvalstrio destijds bestond uit Jimmy Wardhaugh, Jimmy Murray en Alex Young. Het drietal was in 1957/58 behoorlijk op schot en de club scoorde in totaal 132 keer. Dat is nog steeds een record in Schotland; ook heeft Hearts als enige club een doelsaldo van meer dan honderd goals op zijn naam staan. Dat seizoen incasseerde Hearts 29 tegengoals, wat resulteerde in een doelsaldo van 103.

In totaal heeft Hearts vier keer de Schotse Premiership gewonnen, waarvan de laatste in 1959/60. In dat seizoen won de club ook de beker, waardoor het dus de dubbel greep. Hearts is de enige club buiten Celtic en Rangers om die dat gepresteerd heeft in Schotland.

De laatste Schotse beker die aan de prijzenkast werd toegevoegd zal voor altijd memorabel blijven voor de supporters van Hearts. De tegenstander? Hibernian. Op Hampden Park, het nationale stadion van Schotland. Vijftigduizend toeschouwers waren op 19 mei 2012 getuige en zagen hoe Hearts geen spaan heel liet van de bittere rivaal: 1-5.

Hoewel het op het veld dus crescendo ging met Hearts, was er op financieel vlak behoorlijk wat onrust. Vanaf november 2011 werd bekend dat Hearts een schuld van 25 miljoen had openstaan en werden de salarissen van de selectie niet of nauwelijks meer uitbetaald. De club werd te koop gezet en spelers werd geadviseerd te vertrekken.

De dramatische financiële toestand van de club zorgde ervoor dat de club in de schuldsanering terechtkwam en er werd een transfer-embargo opgelegd. Alleen spelers onder 21 jaar konden vastgelegd worden en tot overmaat van ramp moesten the Maroons het seizoen 2013/14 beginnen met vijftien punten in mindering. Daardoor leek degradatie bij voorbaat al onvermijdelijk, maar ondanks dit verschrikkelijke sportieve en financiële vooruitzicht werden er massaal seizoenkaarten verkocht aan de trouwe aanhang.

In de loop van het seizoen werd bekendgemaakt dat The Foundation of Hearts, een door supporters gerunde organisatie, de club overnam en financieel bijdroeg aan de wederopstanding van Hearts. Samen met het bedrijf Bidco 1874 Group wordt de scepter gezwaaid en maandelijks maken duizenden supporters een vast bedrag over aan de club. In 2021 verkocht Bidco alle aandelen aan de organisatie, wat Hearts de grootste door supporters gerunde voetbalclub van het Verenigd Koninkrijk maakt.

Hearts wist, zoals verwacht, degradatie niet af te wenden en degradeerde op 5 april 2014 naar het tweede Schotse niveau. In de zomer bereikte de club op financieel vlak wel goed nieuws, want na het ophalen van geld door de supporters was de club uit de schuldsanering en vervielen alle beperkingen die de club was opgelegd.

In het seizoen 2014/15 kwamen Hearts, Hibernian én Rangers uit op het tweede niveau in Schotland. Hearts promoveerde met 91 punten als nummer één naar de Premiership. Hibernian en Rangers eindigen respectievelijk als tweede en derde, maar promoveren niet.

Aan het eind van het seizoen 2019/20 daalde Hearts opnieuw af naar het tweede niveau. Ook nu was de ploeg snel hersteld en aan het eind van 2020/21 promoveerde de club als nummer één weer naar de Premiership.

Hibernian

Hibernian vond dus enkele maanden na de oprichting van Hearts het levenslicht, op 6 augustus 1875 om precies te zijn. De club is opgericht door Ierse arbeiders in de stad en de naam Hibernian is tevens Latijn voor 'Ierland'. De gelijkenissen met Celtic zijn er dus, gezien de clubs beide een flinke Ierse, katholieke achtergrond hebben en in groen-wit spelen. De thuiswedstrijden spelen the Hibs al sinds 1893 op Easter Road.

Ook Hibernian heeft de Premiership vier keer in zijn prijzenkast staan, maar ook voor the Hibbies is de laatste keer alweer een hele tijd geleden. In 1952 werd voor het laatst het kampioenschap veroverd. Daarnaast wist Hibernian in 2016 nog de Schotse beker te winnen door Rangers met 2-3 te verslaan. De ploeg stond in de tachtigste minuut nog 2-1 achter, maar draaide de wedstrijd in de laatste tien minuten om. Na de wedstrijd vulden de straten van Edinburgh zich in groten getale. De laatste keer dat de club daarvóór de Schotse beker had gewonnen, was in het seizoen 1901/02: 114 jaar eerder. De Schotse League Cup werd ook driemaal gewonnen, waarvan de laatste in 2007.

Hibernian speelde zich in 1955 voor het eerst in de geschiedenisboeken. De club is voor eeuwig de Britse club die als eerste uitkwam in de Europa Cup I. En dat terwijl de club niet eens kampioen was: de eigenlijke kampioen Aberdeen had geen trek in Europees voetbal en hield liever de focus op de Schotse competitie. De club kwam tot de halve finale, maar daarin bleek Stade Reims te sterk. In de jaren zestig kwamen onder meer FC Barcelona, Real Madrid en Juventus op bezoek in Easter Road. Een gouden tijdperk voor the Cabbage.

Vanaf de eeuwwisseling begon Hibernian wat meer te schommelen. De club behaalde successen, maar deze werden ook net zo makkelijk afgewisseld met decepties. Zo schakelde de gouden generatie van Hibernian in 2004 zowel Rangers als Celtic uit in de League Cup, waarna in de finale met 2-0 werd verloren van het nietige Livingston.

In 2012/13 haalde Hibs ook de finale van de Schotse beker, waar met 3-0 werd verloren van Celtic, maar omdat Celtic ook kampioen werd speelde Hibernian wel Europa League-voetbal. Dat was dan weer allesbehalve een succes, want tegen het Zweedse Malmö FF leed de club in de voorronde over twee wedstrijden een 9-0 nederlaag. Dat bleek een record voor Schotse ploegen in Europa, maar niet een die je graag op je naam wil hebben.

Aan het eind van het seizoen 2013/14 degradeerde Hibernian naar het tweede niveau en in tegenstelling tot buurman Hearts kostte het de groen-witten wat langer om terug te keren, daar de club pas in 2016/17 weer promotie afdwong naar de hoogste profdivisie van het land.

Confrontaties

Hearts en Hibs hebben 337 keer tegen elkaar gestreden, en als we onofficiële wedstrijden meetellen komt dit getal zelfs op 622 wedstrijden. Een heleboel wedstrijden dus, genoeg om een boel haat te kweken voor de tegenpartij.

Hearts is het meest succesvol in de onderlinge confrontaties, daar de club 149 keer wist te winnen (291 keer als de onofficiële confrontaties worden meegeteld). In het begin van de derby was het overwicht voor Hibernian. De club won bijvoorbeeld met 0-7 op Tynecastle en verloor tussen 1974 en 1978 niet één keer van Hearts in twaalf confrontaties. Tot nu toe is dat nog altijd de langste ongeslagen reeks van Hibs in de derby.

In het midden van de jaren 70 veranderde de competitieopzet in Schotland. Clubs speelden vier keer tegen elkaar, maar de vernieuwde opzet zorgde ook voor grotere kans op degradatie. Hearts werd een club die jojode tussen de bovenste twee divisies, waardoor derby’s rond dat tijdperk schaars waren. Nadat Hearts in 1983 promoveerde, keerde het tij. Hearts wist 22 wedstrijden achter elkaar ongeslagen te blijven tegen de buurman en de haat tussen beide groeperingen laaide op toen Hearts-voorzitter Wallace Mercer wilde fuseren met Hibernian.

Dit nieuws schoot de Hibernian supporters in het verkeerde keelgat. Fuseren met de bittere rivaal was geen optie, dan nog liever faillissement. Uiteindelijk wisten de fans van Hibernian het bestuur te overtuigen niet te fuseren met de gezworen aartsrivaal.

Hearts-aanvaller John Robertson is de all-time topscorer voor the Jam Tarts tegen Hibernian. Met 27 goals was hij een gevreesde aanvaller voor de defensie en tevens was hij de doelpuntenmaker die een eind maakte aan de lange ongeslagen reeks van Hibernian. In een interview met The Times vertelde hij dat hij na zijn winnende goal als een held werd behandeld door de fans van Hearts. “Na de wedstrijd ging ik met mijn teamgenoten naar een kroeg in de stad. We stapten een taxi in en wilden betalen, maar we werden geweigerd. De taxichauffeur was een supporter van Heart of Midlothian en had tien jaar gewacht op een overwinning op Hibernian. Niemand, inclusief ikzelf, begreep tot dat moment hoe diep de belangen waren bij de supporters”.

De vreemdste Edinburgh Derby werd gespeeld op nieuwjaarsdag 1940. Het Verenigd Koninkrijk was toen precies vier maanden in oorlog met de Duitsers. Toch gaat het voetbal in eerste instantie door. Terwijl een groot deel van de supporters en spelers op een militaire missie waren, besloot de BBC radioverslag te doen. Iets wat nog niet zo gebruikelijk was in die tijd, maar de Edinburgh Derby was belangrijk genoeg.

Het probleem was echter dat er over Schotland een enorme mistbank hing. De commentator kon eigenlijk geen hand voor ogen zien, maar om de Duitse Luftwaffe (luchtmacht) niet te alarmeren besloten de Schotten net te doen alsof er niks aan de hand was. Ondanks dat de Luftwaffe pas later in de oorlog veel werd gebruikt was een bomaanslag in het Verenigd Koninkrijk toen al niet meer zo ongewoon.

De Duitsers mochten dus niets weten van de verschrikkelijke weersomstandigheden in Schotland, dus de wedstrijd ging door. De spelers konden elkaar niet eens zien en de veertienduizend toeschouwers op de tribune hadden ook geen idee waar ze naar aan het kijken waren. Volgens het rapport dat is geschreven was het een enerverend duel. Met een 4-3 voorsprong voor Hearts gingen de Schotten destijds aan de thee, waarna in de tweede helft een 6-5 eindstand resulteerde. De eerder al aangehaalde Robertson had het fluitsignaal voor de rust niet gehoord en moest door medespelers na enkele minuten opgehaald worden.

Dit is wat het verslag zegt, maar omdat niemand ooit heeft gezien wat er daadwerkelijk is gebeurd, kan het ook een grap zijn geweest van een commentator die zichzelf en de luisterende militairen moest vermaken.

Een ander interessant feitje is dat Mark de Vries als Nederlander één van de twee spelers is die in een Edinburgh Derby vier keer wist te scoren. De Vries, geboren in Paramaribo, kwam tussen 2002 en 2004 uit voor Hearts en op 12 augustus 2002 kroonde hij zich voor eeuwig tot held bij the Jam Tarts.

Het heden

Hearts is bezig aan een prima seizoen in de Schotse Premiership. Rangers en Celtic domineren uiteraard weer de competitie door plek een en twee in beslag te nemen, maar op plaats drie volgt, op gepaste afstand, Hearts. De ploeg van voormalig Everton-middenvelder Steven Naismith was bezig aan een geweldige reeks in de Schotse competitie. Na een overwinning bij Livingston op 2 januari werd er een winstreeks van zeven overwinningen neergezet, totdat Rangers afgelopen zaterdag de ploeg met 5-0 afdroogde en Hearts weer met beide benen op de grond zette.

Het is zoals gezegd de derde derby van het seizoen. In de Schotse competitie spelen de teams namelijk drie keer tegen elkaar in één seizoen, gezien het geringe deelnemersaantal van elf. Op 7 oktober 2023 stond de eerste derby van het seizoen gepland. Hearts leek na een uur spelen opnieuw een overwinning bij te vijzelen in de derby met een 2-0 voorsprong, maar twee tegengoals van Thody Élie Youan in evenzoveel minuten zorgde voor een 2-2 eindstand.

Vlak voor de jaarwisseling, op 27 december 2023, kwam Hearts op bezoek bij Hibernian. Na een enerverende wedstrijd, waarin in de eerste helft al een penalty gemist werd door zowel Hibernian als Hearts, kroonde Lawrence Shankland zich in de 93ste minuut tot held voor alles en iedereen die een kastanjebruin hart heeft: 0-1. De aanvaller van Hearts is dit seizoen met 18 goals in 27 wedstrijden de topscorer van de Premiership. Voormalig Feyenoord-spits Cyriel Dessers staat ook in de top drie, maar maakte er 12.

Buurman Hibernian draait een stroever seizoen. De ploeg staat op het moment zevende en valt op die positie precies buiten de boot om mee te doen aan de play-offs om het kampioenschap. De club won echter afgelopen weekend met 2-1 van Dundee FC en hijgt die club nu in de nek met twee punten achterstand. De overwinning op Dundee en het verlies van Hearts kan voor een interessante twist gaan zorgen.

Bij Hearts staat er geen Nederlander onder contract, maar bij Hibernian is Dylan Vente een vaste waarde. De 24-jarige aanvaller maakte in juli 2023 de overstap van Roda JC Kerkrade naar Schotland en kwam tot dusver dertig keer in actie over alle competities. Daarin trof de Rotterdammer zeven keer doel.