Dankzij Henk de Jong spreekt SC Cambuur nooit meer over het ‘Korbach-effect’

Voetbalminnend Nederland krijgt vaak hetzelfde menu voorgeschoteld: ‘de grote drie’ en respectievelijke bijgerechten. Daarom neemt Voetbalzone dit seizoen een Kijkje in de Keuken Kampioen Divisie. Met behulp van de archieven en een zorgvuldig geselecteerde clubexpert zetten we de minder belichte Nederlandse clubs in de spotlight. Deze editie biedt een kijkje in de keuken van SC Cambuur Leeuwarden, de koploper van de eeuwige ranglijst van de Eerste Divisie.

Door Kevin van Buuren

De een z’n dood, is de ander z’n brood. SC Cambuur zou niet bestaan hebben, zonder de financiële malaise bij profclub VV Leeuwaren. In 1964, nadat het voetbalseizoen eindigt, komt er een punt achter die club in de geschiedenisboeken. Uit de as van VV Leeuwarden herrijst de nieuwe profclub van de stad: SC Cambuur. Het is echter geen feniks, maar een vuurrood hert dat het unieke logo siert. Op 7 juni geeft de Friese Nassause Regiment-Luitenant-Kolonel Ruurd Carel van Cammingha toestemming om het adellijke familiewapen aan de club te ontlenen. Daardoor is Cambuur de enige club in Nederland met een dergelijk symbool als logo.

En ook de sportieve voortekenen zijn veelbelovend. Het eerste levensjaar wordt namelijk gevierd met het kampioenschap in de Tweede Divisie. De beslissende wedstrijd wint het met 0-4 van sc Heerenveen, dat vanaf dan de eeuwige rivaal zal blijken. Vervolgens is Cambuur voor een lange tijd niet weg te denken uit de Eerste Divisie. Slechts eenmaal, wanneer de club in 1986 op de negentiende en laatste plaats eindigt, zou dit in gevaar komen. Zij het niet dat degraderen uit de Eerste Divisie van 1971 tot en met 2009 onmogelijk was.

Tweets by SCCambuurLwd

Na 27 jaar tot het meubilair van de Eerste Divisie behoren, mag Cambuur in 1992 eindelijk meedoen met de befaamde stoelendans. VVV-Venlo, De Graafschap en FC Den Haag maken in de Eredivisie plaats voor FC Den Bosch, Go Ahead Eagles en de geelblauwe Leeuwarders. Het is dan ook niet gek dat de club dit onbekende terrein onwennig bewandelt. Het eerste seizoen lukt het nog om de degradatiestreep met vier punten te ontwijken en op een veertiende plek te eindigen. Maar in 1993/94 bevinden de jonge Herten zich op te glad ijs: als hekkensluiter degradeert Cambuur.

Het Korbach-effect

Tijdens dat seizoen weet trainer Fritz Korbach zijn befaamde 'Korbach-effect' niet opnieuw in Leeuwarden te etaleren. Dit zogenaamde effect vindt al eens plaats bij Cambuur. Na de dramatische 19e plek van 1986 neemt Korbach het roer over. Het volgende seizoen eindigen de geelblauwen als derde, en lopen ze ternauwernood promotie mis tegen DS. Dat daar uitgerekend Simon Kistemaker - een jaar eerder verantwoordelijk voor het rampseizoen bij Cambuur - de winnende trainer is, maakte het extra pijnlijk.

Misschien dat daarom de daadwerkelijke term pas geïntroduceerd wordt na Korbachs kunststukje bij Volendam, wanneer hij in 1992 de hekkensluiter vijftien wedstrijden ongeslagen houdt en als zesde in de Eredivisie laat eindigen. Zelf omschrijft de trainer het Korbach-effect tegenover journalist Harry Vermeegen als ‘heel veel winnen’, waarna hij op eigenzinnige wijze vervolgt: “Als je stopt met winnen, dan krijg je onmiddellijk dat het effect is uitgewerkt.”

Dat gebeurt uiteindelijk in Volendam, waarna hij in Leeuwarden de geschiedenis hoopt te herhalen. Theo de Jong wordt de laan uitgestuurd na twee punten uit negen wedstrijden te halen. Korbach wint er uiteindelijk nog zes, maar kan degradatie dus niet voorkomen. Ondanks zijn psychologische technieken, die hij in de documentaire Tot de houten jas (2012) bespreekt. “Ik ging meestal de kleedkamer uit, dan kunnen die jongens zichzelf zijn. Ook sprak ik niet hard, want dan zijn de oren beter.” In de rust kon hij wel tekeergaan. “Dan vroeg ik: ‘Trek jij ze uit, of ik? Ja, je schoenen bedoel ik. Dan neuk ik je met een vliegende noodgang eruit. Sodemieter toch op’... Dan hielden ze de schoenen toch liever aan. In de wetenschap, dat ze dan beter gingen spelen.”

In 1995 vertrekt Korbach, waarna Cambuur de jacht op promotie vervolgt. In 1998 slaagt die. De tweede plek van een seizoen eerder wordt niet verzilverd in de nacompetitie, maar ditmaal leidt eenzelfde tweede positie tot een nieuwe kans in de Eredivisie. Met minimale verschillen is het resultaat echter hetzelfde. Met eerst een vijftiende plek, volgt een degradatie vanaf de zeventiende plek en nacompetitie in het jaar 2000.

Tijdperk De Jong

En zo begint het Cambuur-avontuur opnieuw. Het moet alleen lang wachten, tot 2013. Twee jaar eerder wordt zonder weet van de toekomst een nieuwe assistent aangesteld. Van Harkemase Boys komt ene Henk de Jong over. Zijn naam zal zich de komende jaren steeds steviger met de club verbinden. Wanneer trainer Alfons Aarts in maart 2012 uit Leeuwarden vertrekt, nemen Henk de Jong en Jan Bruin het als interim-trainers over. Cambuur staat dan op een sterke tweede plek. Uiteindelijk wordt de club op de slotdag kampioen van de Eerste Divisie door met 0-2 van Excelsior te winnen. Omdat koploper Volendam met 3-1 van Go Ahead Eagles verliest, eindigt Cambuur met een punt meer.

Omdat De Jong zakt voor zijn cursus Coach Betaald Voetbal, wordt hij de rechterhand van hoofdtrainer Dwight Lodeweges in de Eredivisie. Laatstgenoemde vertrekt in april 2014, nadat zijn besluit om eeuwige rivaal sc Heerenveen te gaan leiden slecht valt in Leeuwarden. De Jong wordt naar voren geschoven, en flikt wat nog niemand lukte. Niet alleen eindigt hij twaalfde, Cambuur is een frisse, leuke aanwinst voor de Eredivisie. Wanneer hij een jaar later het kunsttukje van een twaalfde plek herhaalt, is de ban gebroken. Cambuur gaat voor het eerst in de historie een derde jaargang in Eredivisie spelen.

Dat seizoen (2015/16) gaat het echter weer mis. Cambuur blijkt kansloos tegenover de concurrentie en eindigt als laatste. Voor het seizoen eindigt legt De Jong zijn functie neer. “Ondanks de steun die ik nog steeds voel van de club, bestuur, directie en supporters heb ik het gevoel dat er iets moet veranderen en dat dit het juiste moment is om op te stappen. Met pijn in mijn hart neem ik afscheid, maar dit is wel het beste voor Cambuur”, luidt zijn onzelfzuchtige verklaring.

Vanaf dan lijkt Cambuur niet meer op de topclub van de Eerste Divisie. In 2017 wordt de club nog derde, maar daarop volgen een achtste en zelfs tiende plaats. Leeuwarden snakt men weer naar Henk de Jong. En ook hij blijkt nog niet klaar bij Cambuur. In 2019/20 neemt De Jong opnieuw de leiding. Met zijn goedlachse, eerlijke interviews verovert hij tevens de harten van de rest van Nederland. In 2021 ligt hij met Cambuur op ramkoers voor een nieuw kampioenschap, alleen wordt het seizoen vroegtijdig afgebroken door de coronapandemie. Ook zal er geen degradatie en promotie doorgevoerd worden. “Dit voelt als de grootste schande uit de Nederlandse sport ooit”, zegt de aangedane trainer tegenover NOS.

Hij reageert op de best mogelijke manier: Cambuur wordt het jaar erop kampioen en promoveert nu onvermijdelijk. Daarnaast scoort het een recordaantal punten en doelpunten: respectievelijk 92 en 109. Desondanks overschaduwt medisch nieuws de feeststemming. In de herfst van 2021 wordt er in het hoofd van De Jong een pinealiscyste gevonden. De verwachting is dat hij nooit meer zijn werk zal doen. Trainer Dennis Haar wordt vervolgens erg knap negende in de Eredivisie. Sjors Ultee degradeert na het tweede seizoen weer terug naar de Keuken Kampioen Divisie. En ook daar heeft hij het lastig met Cambuur.

Het Henk de Jong-effect

De club wacht geduldig op het herstel van De Jong, die in oktober 2023 terugkeert om de ontslagen Ultee op te volgen. En ja, Cambuur begint weer te winnen. In november is de club van een elfde plek opgeklommen naar de vijfde. In Leeuwarden zal nooit meer gesproken worden over ‘het Korbach-effect’ wanneer er plots heel veel wordt gewonnen. Die is vanaf nu vervangen door het 'Henk de Jong-effect'. Al gelooft de bescheiden trainer daar zelf niet in. “Nee, ik doe gewoon mijn werk, waarbij we goed proberen te voetballen”, zegt hij tegenover NPO Radio 1.

Na de opmars komt de club weer in een kleine dip. Dit seizoen moet Cambuur dan ook alle zeilen bijzetten om promotie te bewerkstelligen. Maar het zal vooral het seizoen zijn waarin De Jong terugkeerde, en met vertrouwen zullen zij de weg naar boven zoeken. Op naar de Eredivisie, en weg van een unieke status. Na al die jaren vol goede prestaties in de Eerste Divisie is Cambuur namelijk de koploper van de eeuwige ranglijst van die competitie. Volgens Transfermarkt behaalde de club in 1.762 wedstrijden een puntenaantal van 2.612.