Coronavirus vs. EURO 2020: waarom het EK in gevaar is

De gevolgen van het coronavirus zijn ook in de voetbalwereld groot. De maatregelen die worden getroffen om verdere verspreiding van het virus te voorkomen zijn niet mals: competities liggen stil, wedstrijden worden achter gesloten deuren afgewerkt en zelfs afgelast. Champions League-wedstrijden worden in lege stadions gespeeld en het is de vraag wat de verdere gevolgen zullen zijn. Over drie maanden staat het EK op het programma en de UEFA, voetbalbonden, supporters en alle andere betrokken partijen houden hun hart vast. Op welke manier is COVID-19 van invloed op EURO 2020? Gaat het toernooi gewoon door, wordt het aangepast, verplaatst of zelfs afgeblazen?

Door Yanick Vos

“Laten we proberen om optimistisch te blijven”, zo sprak UEFA-voorzitter Aleksander Ceferin begin maart tijdens een congres van de bond in Amsterdam. Hij doelde op het coronavirus, dat komende zomer mogelijk een impact gaat hebben op EURO 2020. Ceferin benadrukte dat het coronavirus slechts een van de vele zorgen is waar de UEFA mee te maken heeft. “Laten we niet over inktzwarte scenario’s nadenken, daar is later tijd voor.” Nog geen twee weken later heeft het coronavirus de woorden van Ceferin ingehaald. Het virus zorgt namelijk voor grote problemen en onzekerheid in de grootste competities ter wereld, terwijl overal ter wereld sportevenementen worden afgelast. Eerder dan Ceferin had gehoopt is het tijd geworden om na te denken over donkere scenario’s.

De UEFA besloot begin deze maand samen met de nationale voetbalbonden een werkgroep op te richten. Deze groep houdt zich onder meer bezig met scenario’s bij het noodgedwongen afgelasten van wedstrijden of toernooien vanwege het coronavirus. "Het is belangrijk om met instanties en autoriteiten samen te werken, maar we moeten niet in paniek raken. We kijken per geval wat we moeten doen. Wat het EK betreft en eventuele verschuivingen, daar willen we niet over speculeren", zei secretaris-generaal Theodore Theodoridis. "We hebben alle vertrouwen dat we de zaak onder controle kunnen houden. We hebben geen deadline voor veranderingen bij het Europees kampioenschap", benadrukte Ceferin.

Grote gevolgen in Europese competities
Italië is van alle Europese landen het hardst getroffen en dat hebben ook de Serie A en Coppa Italia ondervonden. Wedstrijden zijn verplaatst en worden gespeeld in lege stadions. Zo werd de kraker tussen Juventus en Internazionale (2-0) afgewerkt in een leeg Allianz Stadium. Inmiddels is er een keiharde maatregel genomen, want tot 3 april wordt er helemaal niet gevoetbald in de Serie A vanwege de uitbraak van het coronavirus, zo maakte premier Giuseppe Conte maandagavond bekend. Daarnaast zijn alle sportevenementen in Italië voorlopig geschrapt. Vertegenwoordigers van de Italiaanse clubs hebben dinsdag een vergadering gepland om te bespreken wat er nu moet gebeuren met het restant van dit seizoen. In Frankrijk wordt er tot zeker 15 april zonder publiek gespeeld, of voor maximaal duizend toeschouwers. Ook de oefeninterlands van de Franse nationale ploeg tegen Oekraïne en Finland van eind maart zullen zonder publiek afgewerkt of verzet worden.

De Bundesliga lijkt eenzelfde lot te treffen. De Duitse voetbalbond heeft nog geen officieel besluit genomen, maar DFL-baas Christian Seifert loopt in gesprek met BILD al wel vast op de zaken vooruit: “Het liefst spelen we met toeschouwers, maar momenteel is dat helaas niet realistisch. Het staat wel vast dat we gaan spelen”, legt hij uit. Aankomend weekend staat onder meer de Revierderby tussen Borussia Dortmund en Schalke 04 op het programma. Ook buiten Europa is het coronavirus van invloed op het voetbal. De FIFA besloot reeds om de Aziatische WK-kwalificatiecyclus voor het toernooi van 2022 in Qatar voorlopig stil te leggen. Ook andere sporten ondervinden grote hinder door het coronavirus. Tennistoernooien, wielerwedstrijden en tal van andere sportevenementen werden al van de agenda gehaald.

Net als alle andere Europese voetbalbonden heeft inmiddels ook de KNVB diverse scenario’s in kaart gebracht voor het geval de autoriteiten extra maatregelen treffen naar aanleiding van het coronavirus. Waar in Italië, Frankrijk, Denemarken, Bulgarije, Roemenië en naar verwachting ook Duitsland in lege stadions gevoetbald gaat worden, zijn de fans gewoon nog welkom in de Eredivisie en Keuken Kampioen Divisie. “Maar het zou snel kunnen omslaan”, aldus een woordvoerder van de KNVB tegen het ANP. “Het komt steeds dichterbij en we houden alles scherp in de gaten. We houden er rekening mee dat het ook in Nederland kan gaan gebeuren, maar vooralsnog volgen we de maatregelen van de Nederlandse overheden.” Waar in Nederland fans nog welkom zijn, gaan ook in de Champions League en Europa League stadions dicht. Bij Juventus – Olympique Lyon, Valencia – Atalanta en Paris Saint-Germain – Borussia Dortmund zijn geen supporters welkom. De UEFA heeft maandagavond bekendgemaakt dat ook bij het Europa League-duel tussen Olympiacos en Wolverhampton Wanderers geen fans aanwezig zijn.

Aangepast EK, uitstel of afstel?
Voorlopig zijn er geen aanwijzingen dat EURO 2020 wordt afgelast. De UEFA zal hierover echter wel een beslissing over moeten nemen, afhankelijk van de verspreiding van het coronavirus in Europa. Op 12 juni gaat het toernooi van start, uitgerekend in Rome. De bond is positief gestemd over het vraagstuk of het EK door kan gaan zoals gepland. “We gaan niet speculeren over wat er over drie of vier maanden gaat gebeuren”, zo liet secretaris-generaal Theodore Theodoridis begin maart weten tijdens het congres in Amsterdam. “We hebben contact gelegd met de Wereldgezondheidsorganisatie en verschillende overheden. We zijn op de hoogte van de situatie, maar willen niet overreageren.” Mocht het virus zich blijven verspreiden, dan is de kans aanzienlijk dat het een impact zal hebben op het EK op welke manier dan ook.

Professor Ivan Perry, hoofd van de Ierse School of Epidemiology and Public Health in Cork, vindt het nog te vroeg om een inschatting te maken over de eventuele gevolgen voor het EK. Hij denkt dat de situatie gemonitord moet worden, om medio mei tot een besluit te komen. “Deze beslissingen zijn afhankelijk van verschillende factoren”, zegt hij in een reactie tegenover Goal. Volgens Perry kan niemand met zekerheid zeggen hoe de situatie er over een maand voor staat, laat staan mei of juni. “Het is in dit stadium onmogelijk om te zeggen waar we zullen staan in juni. Dit is een nieuw virus waar we iedere dag weer wat meer over te weten komen, maar er is nog veel wat we niet weten.” In het slechtste geval wordt de UEFA geen keus gelaten en wordt het EK afgelast. Een dergelijk besluit zal niet zomaar genomen worden, daar dit dramatische (financiële) gevolgen zal hebben voor alle direct en indirect betrokken partijen.

Het verzetten van het EK zal minder grote negatieve gevolgen hebben, al is ook deze noodoplossing verre van ideaal. Bij een EK in juni en juli 2021 zal er een overlap zijn met het geplande EK voor vrouwen in Engeland, dat op 11 juli 2021 van start gaat en loopt tot aan 1 augustus 2021. Het zou voor de UEFA een logistieke nachtmerrie betekenen. Toch zou het verplaatsen van het toernooi nog een veel betere oplossing zijn dan afgelasten. Mocht het coronavirus op weg naar het EK nog altijd een probleem vormen, dan is het goed mogelijk dat het toernooi gewoon doorgaat. Een scenario waar niemand aan wil denken, maar de meesten vrede mee zullen hebben, is wanneer het toernooi in een aangepaste manier doorgaat. Zo valt het niet uit te sluiten dat wedstrijden achter gesloten deuren worden gespeeld, zoals nu al gebeurt in getroffen landen als Italië en Frankrijk. In dat noodgeval zal het toernooi zijn glans verliezen, maar blijft de schade beperkt. Later deze maand vinden de play-offs voor het EK plaats, waarin de laatste tickets te verdienen zijn. Het is goed mogelijk dat een aantal van deze wedstrijden in lege stadions gespeeld zullen worden.

Mogelijke problemen in speelsteden
De uitbraak begon in december 2019 in het Chinese Wuhan. Nog geen drie maanden later zijn wereldwijd meer dan 100.000 mensen besmet en heeft het virus al voor meer dan 3000 doden gezorgd. In Noord-Italië zijn ongeveer zestien miljoen mensen afgesloten van de rest van het land. In de poging om verdere besmetting te voorkomen mag niemand het gebied in of uit. Overal in Europa worden maatregelen getroffen en Noord-Brabant worden mensen met ziekteverschijnselen geadviseerd om binnen te blijven. Dat het EK over drie maanden in twaalf verschillende steden in twaalf verschillende landen wordt georganiseerd is dan ook niet ideaal met oog op het virus. Tijdens het EK komen duizenden mensen bij elkaar in stadions, fanzones of andere publieke ruimtes, terwijl tienduizenden mensen door heel Europa reizen. Wanneer het coronavirus tegen die tijd nog altijd niet onder controle is, is de kans hierdoor groot op verdere verspreiding.

“Als je duizenden mensen bij elkaar zet, zal je de zorg hebben dat sommigen het virus met zich meedragen”, aldus professor Perry. “Die mensen verspreiden het virus via de menigte, die op hun beurt naar huis gaan en het virus overdragen in hun omgeving aan degenen die kwetsbaar zijn.” Maar zelfs wanneer de UEFA besluit om het EK doorgang te laten vinden zonder de aanwezigheid van fans, zullen er wellicht spelers zijn die weigeren in actie te komen uit angst voor besmetting. Italië is in Europa het zwaarst getoffen en uitgerekend daar staat op 12 juni het openingsduel van het EK op het programma. Italië en Turkije openen het toernooi in het Stadio Olimpico in Rome. Van de twaalf gastlanden zijn ook in Duitsland, Spanje, Nederland en het Verenigd Koninkrijk honderden mensen besmet met het virus. In Denemarken, Azerbeidzjan, Ierland, Rusland, Roemenië en Hongarije heeft het coronavirus minder hard toegeslagen.

Vraagtekens achter de grote sportzomer
EURO 2020 is niet het enige grote sportevenement dat bedreigd wordt door het coronavirus. Komende zomer staan de Olympische Spelen (24 juli tot en met 9 augustus) op het programma, het grootste sportevenement ter wereld. Daar zullen de zorgen minstens zo groot zijn als bij de UEFA. De Spelen beginnen zes weken later dan het EK, waardoor de organisatoren iets meer de tijd hebben om mogelijke scenario’s door te nemen. Toch lijkt niemand er bij het Internationaal Olympisch Comité rekening mee te houden dat de Spelen worden afgelast. "Ik kan je vertellen dat de woorden 'afgelasting' en 'uitstel' niet eens genoemd zijn in onze vergadering", zei voorzitter Thomas Bach van het IOC) op een persconferentie. "Ons standpunt is duidelijk: we zijn volledig gecommitteerd aan de Spelen van komende zomer. Mijn boodschap aan alle sporters is: blijf je gewoon op volle kracht voorbereiden op Tokio 2020. Wij zien geen enkele reden om te denken dat de Spelen niet doorgaan."

Waar men namens het IOC er vol van overtuigd is dat de Olympische Spelen hoe dan ook doorgaan, is het wachten op een dergelijke uitspraak van de UEFA. Andere sportevenementen zijn inmiddels al wel afgelast. Zo is onder meer de Chinese competitie uitgesteld, gaat de Formule 1 Grand Prix niet door, is het WK Atletiek indoor in China afgelast, ging er een streep door het WTA-tennistoernooi van Anning en is het World Port Boxing Event Rotterdam van de agenda gehaald. Verder zijn er tientallen evenementen uitgesteld en staan er veel vraagtekens achter toernooien. Of ook het EK daadwerkelijk in gevaar komt, is afwachten.