Club van cultheld Bakircioglu won één landstitel: ‘Mensen aten gras uit vreugde’

In de schaduw van voetbaltempels, miljardenballen en megalomane overnames leven er clubs in de marge. Waar de liefhebber nog het hof gemaakt wordt met historie, karakter en oprechte romantiek. Voor de rubriek Cultclubs leest Voetbalzone voor uit de sprookjesboeken van de voetbalbibliotheek. In deze editie: Hammarby IF, de Zweedse volksclub die ervoor zorgde dat het niet langer stil was in de landelijke stadions.

Door Kevin van Buuren

De bal ligt op 1 oktober 2018 zo’n dertig meter van het doel van IFK Göteborg. Het publiek in de Tele2 Arena in Stockholm kijkt ontspannen toe hoe Hammarby-captain Kennedy Bakircioglu een onmogelijke poging overweegt. Maar, wanneer de oud-speler van onder meer FC Twente en Ajax de vrije trap met rechts stijf de kruising inschiet, volgt een uitbarsting van vreugde en bier. Bakircioglu rent richting zijn fans, vangt een vliegende bierbeker en drinkt ‘m in één beweging leeg. In Nederland had de aanvaller al enige cultstatus verworven, bij Hammarby is hij die status zo ontstegen, dat hij met andermans biertje op zichzelf mag proosten.

Aan het einde van dat seizoen zal Bakircioglu stoppen, op een hoogtepunt. Dat lijkt in oktober nog ver weg. Echter loopt het Zweedse Allsvenskan-seizoen van april tot en met ergens in november. In dat jaar behaalt Hammarby de vierde plek; de hoogste positie sinds de promotie van 2014. Daarvoor moest de volksclub liefst vijf seizoenen op het tweede nationale niveau doorbrengen. In 2012 tekent verloren zoon Bakircioglu, die tussen 1999 en 2003 al 127 wedstrijden speelde en 38 maal scoorde. Het leidt zowel zijn eigen, als de wedergeboorte van de club in. Het kleine Hammarby waarmee hij in 2001 de enige landstitel van de club won. “Sommige supporters aten gras uit pure vreugde”, vertelde hij aan de Ondernemer over die memorabele dag.

Zoals alleen doden legendes kunnen worden, neemt de reputatie van Bakircioglu absurde staten aan wanneer hij stopt met voetballen. Zijn nummer 10 zal voorlopig niet meer worden gedragen bij Hammarby. In 2019 wordt de documentaire ’79 over de Zweed gepubliceerd. Bij zijn afscheid hoort hij lovende woorden van oud-ploeggenoot Klaas-Jan Huntelaar en Zlatan Ibrahimovic, zijn landgenoot die ongeveer een kwart van de aandelen van Hammarby bezit. Tot slot gaat hij nog een keer op in de menigte waar hij altijd onderdeel van was. Op de rug van zijn jack niet de naam die de fans jaren scandeerden, maar de mysterieuze verzamelnaam van iedere liefhebber van de club: Bajen.

Een cultheld als King Kennedy kan alleen bestaan in het universum van Hammarby. Als een man die alleen zichzelf grappig vindt, is de eenmalig kampioen in de ogen van de supporters de beste club op aarde. “We geven niks om de ranglijst, Bajen zijn toch wel de beste”, zegt fan Peter Stempel na Hammarby’s terugkomst op het hoogste niveau tegen ESPN. Terwijl de club sportief schommelt tussen de absolute top en het tweede niveau, zijn de fans hondstrouw. In het promotieseizoen 2013/14, was het gemiddeld aantal aanwezigen in de Tele2 Arena ruim 20.000 (van de 33.000), wist ESPN. Daarmee scoorde het hoger dan topploegen AIK en landskampioen Malmö. Daarbij is het gemiddelde de vijf jaren daarna iedere keer nog hoger dan die 20.000. Iedere wedstrijd wordt het stadion opnieuw verhuld in dikke, groene rook en spectaculaire spandoeken. Het publiek zingt alsof het de laatste keer is dat het mag, waar de fans ooit juist de eerste voetbalzangers in Zweden waren.

Hammarby werd in 1915 officieel opgericht met de bouw van het stadion Hammarby IP, dat vandaag de dag nog steeds gebruikt wordt door het vrouwenteam van de club. Door het sportpark kon de voetbalvereniging ontstaan uit het eerder opgerichte Hammarby Idrottsförening, dat al een breed sportpakket bevatte. Hammarby had moeite om zich als voetbalclub te manifesteren. Veel spelers verhuisden naar het buitenland, of kozen voor andere sporten van de vereniging zoals ijshockey. De geschiedenis van de club staat dan ook meer in het teken van warrig beleid, dan sportief succes. Hammarby en voetbal is een onbeantwoorde liefde, aangezien Hammarby zelf wel veel geeft aan de sport.

Zo is het publiek van de cultclub in de jaren zeventig de eerste in Zweden dat liederen zingt in het stadion. Zij lieten zich inspireren door het voetbal in Engeland en openden de deuren voor pure passie in het Zweedse voetbal, waar zij zelf het ultieme voorbeeld van zijn. De fans zijn ook de eersten in het land die een voetbaltraditie starten. Met de Bajentaget starten zij het voetbalseizoen met een parade door de stad, gekleed in het groen-wit van de club. En in 2019 werkt Hammarby mee aan een nieuwe primeur in het voetbal: De Correspondent schrijft over een wiskundige en natuurkundige, die op kosten van de Zweedse overheid onderzoeken hoe veel effect data-analyses kunnen hebben in het voetbal. Onder het mom van modernisering zegt technisch directeur Ola Larson: “Wij waren een trainer-club. Een club gedefinieerd door de trainer. We moesten een club-club worden.”

In 2021 loont de nieuwe weg die de club ingeslagen is, daar Hammarby het tweede grote succes ooit behaalt: Het wint de finale van de Svenska Cupen tegen Häcken (0-0, 5-4 na penalty’s). Twintig jaar na het vieren van het kampioenschap, kleurt Stockholm weer groen-wit door de fanatiekste supporters van het land. De prijs wordt gevierd alsof het de laatste is, omdat de fans weten dat dit lang het geval kan lijken in het voetbal. Maar, mochten de prijzen uitblijven, dan kan de club altijd teren op hun gift aan het Zweedse voetbal: het opleiden van Lennart ‘Nacka’ Skoglund, één van de beroemdste Zweedse spelers ooit.

Skoglund kwam in 1944 als groot talent binnen bij Hammarby. Op zijn veertiende mocht hij al regelmatig meedoen met het eerste elftal. Tussen 1946 (hij is dan zeventien jaar) en 1949 maakt hij 21 goals in 57 wedstrijden. Dat hij vervolgens, door financiële problemen die symbool staan voor de labiliteit van de club, wordt verkocht aan rivaal AIK, wordt de club meer kwaad genomen dan Skoglund zelf. Een jaar later wordt hij alweer verkocht aan Internazionale. In die periode breekt hij ook door bij het Zweedse elftal, waar hij in 1950 derde wordt op het WK, en acht jaar later zelfs tweede. Na avonturen bij Sampdoria en Palermo keert hij in 1964 terug bij Hammarby. Bij zijn rentree, spelend tegen Karlstad BK, draait hij een hoekschop direct in het doel. Een fragment dat later vereeuwigd wordt als standbeeld. Op het plein in Södermalm, dat speels Nacka’s Corner wordt genoemd, staat het beeld ‘see you at the goal’.