Ajax in lastig parket: ‘Wat doet de club nog op de beurs?’

De transferperiode zit erop. Desondanks valt er nog altijd iedere dag te lezen over transfers, zaakwaarnemers, commissies, salarissen, transfersommen en clausules en daarom duikt Voetbalzone de komende weken in de wereld van het voetbalrecht. Hoe zien contracten van voetballers eruit? Hoe werken clausules? En: waarin verschilt het Nederlandse voetbalrecht met het internationale? In aflevering II: wat een beursnotering betekent voor een voetbalclub.

Door Gijs Freriks

Mercurius
Terwijl fotografen en cameraploegen zich verdringen voor het ideale plaatje en de in donkerblauwe maatpakken gestoken voetballers van Ajax plichtmatig toekijken, zwaait Jari Litmanen vanaf het balkon van het beursgebouw met het beeldje van Mercurius, de God van de handel en de mascotte van de effectenbeurs. Alsof het een Europacup is. “De God van de handel is vandaag ook even de God van het voetbal”, grapt president-directeur George Möller van beursbedrijf Amsterdam Exchanges (AEX) in zijn welkomstwoord. Kort daarna wordt de noteringsovereenkomst door de clubleiding ondertekend en mag Ajax zich een beursgenoteerd bedrijf noemen. We schrijven 11 mei 1998.

De selectie luistert naar speeches over de beursgang, poseert voor fotografen en drinkt champagne op een nuchtere maag. Van alle voetballers van Ajax is Ronald de Boer zo’n beetje de enige die het koersenbord scherp in de gaten houdt. Als een volleerd analist voorspelt hij dat de koers snel boven de 40 gulden uit zal komen: “Iedereen wil het nu hebben, het is iets van het publiek, het is emotie”, zo citeert de Volkskrant. De koersvorming verloopt echter ietwat teleurstellend: de introductiekoers ligt op 32,50 gulden, 30 procent boven de prijs waarop beleggers het aandeel eerder konden kopen. Na een half uur handelen is het aanbod van Ajax-aandelen zo groot dat de koers terugvalt naar 30,30 gulden.

Wereldtop
Ajax is desondanks tevreden, zo vertellen voorzitter Michael van Praag en penningmeester Arie van Os aan respectievelijk Trouw en NRC: het aandeel blijft immers 5,30 gulden boven de introductieprijs liggen en veertig procent van de geplaatste aandelen gaat naar ‘professionele’ beleggers. “De hele operatie is rimpelloos verlopen”, concludeert Van Praag. Ajax wordt op 180 miljoen euro gewaardeerd en haalt met de beursgang omgerekend 54,4 miljoen euro op. Dat geld moet de Champions League-winnaar van drie jaar eerder helpen om te blijven meedraaien in de wereldtop. Ajax wil de jeugdopleiding verbeteren, investeren in satellietclubs en het scoutingnetwerk én wil meer topspelers naar de Johan Cruijff ArenA halen.

Onderzoekers van KPMG oordelen dat een beursgang ‘onvermijdelijk’ is als Ajax inderdaad verder wil groeien: “Want de club mag dan de rijkste van Nederland zijn, de begroting blijft ver achter bij die van clubs als Manchester United, Barcelona, AC Milan en Bayern München”, stelt het adviesbureau. Negentien jaar na de beursgang kan echter geconcludeerd worden dat er weinig terecht is gekomen van de ambitieuze plannen van de huidige nummer zes van de Eredivisie: Ajax kan tot op de dag van vandaag namelijk geen potten breken in de Champions League en de zilveren plak in de Europa League van vorig seizoen wordt, zeker gezien de recente uitschakeling tegen OGC Nice en Rosenborg BK, alom beschouwd als een incident. Wereldtop is Ajax al lang niet meer.

Beursexit
Al in 2008 schreef een commissie onder leiding van Uri Coronel dat de beursgang weinig heeft opgeleverd: “Ajax heeft 54 miljoen euro opgehaald op de beurs. Dat was een goede beslissing. Maar de meerwaarde van de beurs is er bijna niet meer. Je kunt meer geld ophalen met een nieuwe emissie, maar de koers is gedaald en een nieuwe emissie zal niet veel geld meer opbrengen (…) Met de beursnotering zijn eigenlijk geen voordelen meer te behalen, het heeft eigenlijk alleen nog maar nadelen.”, zo viel er in het rapport te lezen. “Behalve het bedrag dat is opgehaald, heeft Ajax weinig vreugde aan de notering beleefd. De vraag dringt zich dan ook op: wat doet Ajax nog op de beurs? Kan Ajax nu beter van de beurs gaan?”

Coronel en co kregen vier jaar later bijval van Johan Cruijff: “Een veelgehoord antwoord op de vraag waarom Ajax van de beurs zou moeten, is dat het voor een vereniging als Ajax toch als een last wordt beschouwd. Als veel mensen daar zo over denken, dat zou je de club moeten helpen om van zo'n last af te komen”, schreef Cruijff in een column voor De Telegraaf. Financieel directeur Jeroen Slop, die de beursgang begeleidde, zag echter ‘geen goede reden’ voor een beursexit: “Ajax is een gezond bedrijf, het gaat ons in financieel opzicht goed, op de transfermarkt doen we goede zaken en we zijn twee keer op een rij landskampioen geworden en spelen al voor de derde keer op een rij Champions League.”

“Ik ken geen aanleiding om ons vermogen aan te spreken teneinde de aandelen van de beurs te halen”, aldus Slop in het Algemeen Dagblad. Een verschil met vijf jaar geleden is dat het eigen vermogen van Ajax is gegroeid naar 158,9 miljoen euro, zo maakten de rood-witten vorige week maandag bij het presenteren van de jaarcijfers bekend. Er wordt al jaren gefluisterd dat Ajax het eigen vermogen oppot om de beursnotering op een gegeven moment op te kunnen doeken, maar daarover heeft Ajax nog niets gecommuniceerd. Ajax zou in ieder geval 26,7 procent van de aandelen moeten opkopen die men nog niet in het bezit heeft. Daar is volgens RTL Z een bedrag van ongeveer zeventig miljoen euro nodig.

Aandeelhouders
Als Ajax inderdaad weg wil van het Beursplein, dan zullen de aandeelhouders uiteraard nog wel akkoord moeten gaan met een verkoop van hun aandeelbewijzen. Enerzijds zou dat geen struikelblok hoeven te vormen, zegt Jim Tehupuring. De analist adviseert de aandeelhouders juist om hun aandelen weg te doen, aangezien het sportief een stuk minder gaat en de ticketverkoop, de tv-inkomsten en de interesse van grote sponsoren teruglopen: “Het beeld is 180 graden gedraaid. Het enige positieve element is het hoge eigen vermogen”, zo schreef Tehupuring, bekend van De Telegraaf en RTL Z, woensdag op zijn website. De spelers kunnen zich, aldus Tehupuring, ook minder in de kijker spelen.

De analist wijst naar Kasper Dolberg, op wie AS Monaco een bod van ruim vijftig miljoen euro zou hebben uitgebracht. ‘Kapitaalvernietiging’, aldus Tehupuring: “Inmiddels is de speler beland op de bank, waarmee misschien wel tachtig procent van de marktwaarde verloren is gegaan.” Anderzijds zouden de aandeelhouders juist niet geneigd zijn te verkopen omdat zij hun aandeel in Ajax meer als een zogeheten ‘fun-aandeel’ zien. Ja, Ajax is een bedrijf met kansen op winst, maar van de dividenduitkering hoeven de aandeelhouders het niet te hebben en de positieve jaarcijfers leverden onlangs ook nauwelijks reactie op.

“Het lijkt er toch weer op dat de aandeelhouders van Ajax eigenlijk niet zo veel geven om de cijfers van het bedrijf (…) Ajax is een emotie-aandeel”, schreef Finanzen. Daarmee bedoelde men: de koers schiet pas omhoog wanneer Ajax aan de vooravond staat van Europees succes of een kampioenschap. “Want dan wordt de Champions League gehaald en is Ajax voor het komende seizoen verzekerd van in elk geval zo'n twintig miljoen euro aan inkomsten”, zo valt er te lezen. “Waar het perspectief van de Europa League-winst en het Champions League-geld de aandeelhouders wel warm kreeg, gebeurde dat met de winstcijfers nauwelijks. Het laat zien dat Ajax op de beurs eigenlijk niet echt functioneert als een 'normaal' bedrijf, maar er vooral uit clubliefde wordt gehandeld.”

André Meinema, economieredacteur van de NOS, zei in mei 2016 iets soortgelijks. Hij omschreef een aandeel bij Ajax als een ‘gadget voor Ajax-fans’: “De koers golfde door de jaren heen maar wat lusteloos mee met aankopen van spelers, trainers, perikelen in de bestuurskamers en de prestaties in de competitie.” En Jasper Jansen, econoom bij een beleggersorganisatie, voegde daaraan toe: “Bij clubs worden andere afwegingen gemaakt wanneer zij voor de keuze staan om te investeren in de jeugdopleiding en nieuwe spelers of in de aandeelhouders. De belangen van de aandeelhouders worden vaak achtergesteld.” Kortom: wanneer je een aandeel bezit bij aan een voetbalclub, kan dat in veel gevallen gezien worden als en schenking aan de club waarbij je heel af en toe een kleine winstuitkering krijgt.

Stinkend rijk zal je er dus niet meteen mee worden. “Het geval-Ajax staat niet op zichzelf. Beleggers hebben de laatste tien, twintig jaar op allerlei manieren geprobeerd te profiteren van de enorme geldstromen in het voetbal. Bijna al hun pogingen zijn mislukt”, concludeerde Marco Broekman, risk manager bij een verzekeraar, in 2011 al in een interview met NRC. Ajax is immers niet de enige voetbalclub die de beurs opging: Manchester United, Celtic, Juventus, AS Roma, Sporting Portugal en Internazionale deden hetzelfde. Manchester United, de grootste beursgenoteerde club ter wereld, is een van de weinige verenigingen die jarenlang stabiele winsten draaide én stabiele dividenden heeft uitgekeerd.

Vergadering
Voorstanders vinden dat de transparantie bij een beursnotering belangrijk is, maar tegenstanders voeren weer aan dat het besturen van de club er niet makkelijk op wordt. Immers, zo schreef Het Parool in 2012, een beursstatus maakt financiële transparantie, verplichte rapportage en een raad van commissarissen noodzakelijk en werkt daardoor soms vertragend bij het voornemen snel en onopvallend zaken te doen of grote veranderingen binnen een club te forceren. En die raad van commissarissen behartigt tot op zekere hoogte ook weer de belangen van de aandeelhouders, die gebaat zijn bij goede winstcijfers. Een aandeelhouder zal een uitgaande transfer dus soms kunnen toejuichen.

Voormalig penningmeester Arie van Os, tevens ex-beurscommissionair, erkende al eens dat een voetbalclub bij een beursgang enige zeggenschap uit handen geeft en daar altijd voor moet waken: “Het blijft namelijk sport. En dat moet je niet volledig laten vercommercialiseren”, zei hij in januari 1998, vier maanden voor Ajax’ beursgang. De toekomst zal moeten uitwijzen of Ajax bereid is het eigen vermogen in te zetten om een beursexit te realiseren. Vooralsnog houden de Amsterdammers de kaken stijf op elkaar, maar voor 10 november staat er een nieuwe aandeelhoudersvergadering op het programma. Een eventuele beursexit zou dan een gespreksonderwerp kunnen zijn…